U l'è spartìu inte növe lucalitài: Cianêa, U Técciu (cu-a lucalitài du Pònte), U Lavaû (dìcciu in italian Magliocca), U Lagu Santu, A Còlla (che a cumprènde ascì a lucalitài ciü picenina da Culetta de Sutta), Vesàllu, Ve(r)àvu (sêde da cumüna) e U(r)èxine.
Sto(r)ia
Àtra vìsta panu(r)àmica de Ve(r)àvu
Vìsta generàle du burgu da frasiùn da Culetta
A frasiùn de U(r)èxine vista daa Culetta
A Ciasetta, ün di caruggi aa Culetta
U nòmme u de(r)iva da in insediamentu furtificau surva l'abitau de Ve(r)avu ch'u serviva pe cuntrulà a riscusciùn de gabèlle e de merci inta zona de cunfin fra u Piemunte e a Ligü(r)ia.[5]
De l'existènsa de in vé(r)u e propiu castê intu te(r)itò(r)iu cumünàle e nu se trövan pe(r)ò di ducumènti ufisiàli, pü(r)e se u primmu rife(r)imèntu au paìse u l'è du 1202, sutta aa duminasiùn di Clavesana, duvendu cunscide(r)à in periudu de dixött'àgni de dipendènsa invêce dau Cumün d'Arbenga, fra u 1270 e 1288, quànde u te(r)itò(r)iu da valâ du Pennavaire u l'è turnau sutta ai stessi marchexi. E vicessitüdini ch'e sun vegnüe de dòppu se lîga poi ai cònti arbenganexi da famìa di "Cepollini", furmalmènte vassalli zà dau XIV seculu di Clavesana, e ancù sutta ai Du Carettu.
Inte stu mòddu cun a creasiùn du marchesàu de Sücca(r)ê, grassie a Carlu I Du Carettu zà dau 1397, Castergiancu e e sue frasiun vàn a seguì i evènti da valâ du Neva, esèndu ascì cuinvolti a partì dau 1588 a ciü riprése inti scòntri fra Repübbrica de Zena e i Savòia. Sti chi i porte(r)àn a l'anesciùn da zôna ai dumìni de Zena intu 1624.
De doppu u l'è stàu cuinvòltu in âutri scòntri, fra i austru-sàrdi e i Franséxi pé vìa da batàia de Löa intu 1795: cun a fìn da Repübrica de Zena u te(r)itò(r)iu cumünàle u êntra inta Repübbrica Ligüre dau 1797.
Intu 1815 u vegne inglubàu daa Pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, cumme stabilìu segundu u Cungressu de Vienna, da chì intu 1861 u pàssa a fà pàrte du Regnu d'Italia, a l'internu du sircundà(r)iu arbenganese da pruvinsa de Zena.
Impurtànte ascì da riurdà u parsiàle abandùn da frasiùn da Culetta, a partì dau 1887, pé vìa de smuntamènti e fenomeni scismichi. Ancöi a l'è üna de prinsipàli atrasiùn türistiche da cumüna gràssie a 'na ope(r)a de ristrutü(r)asiùn avegnüa inti àgni '80.[6]
Inti primmi àgni du Növesèntu u cumènsa u fenomenu de l'emigrasiùn vèrsu l'Ame(r)ica. Fra u 1973 e u 31 dixémbre 2008 a cumüna a l'éa parte da "Cumünitài Muntàna Ingauna", divegnüa pòi "du Punente Savunese" fìn a u 2011, ànnu da sua supresciùn.[7]
Segundu u ISTAT, a-i 31 de dexèmbre 2014, a Castergiancu i ghe sun 41 rexidenti fu(r)èsti.
Cugnòmmi ciü difüxi
I cugnòmmi ciü difüxi a Castergiancu i sun: Scola, Caraffi (Ca(r)affi), Fenocchio, Ricci e Isolica.[9]
Posti de interesse
A gêxa da 'Sunta, a Ve(r)avu
A Santìscima Nunsiâ (Vesallu)
Capeletta de San Fransescu de Sales, Ve(r)àvu
Sant'Antôgnu Abâte (Urèxine)
A gexétta de Santa Lusia (aa Culetta)
San Bastian (Vesàllu)
Gêxa paruchiâle da Nostra Scignù(r)a 'Sunta, inta frasiun de Ve(r)avu, tütta a levànte da burgâ. De u(r)ìgine antìga, u se sa che du Trexèntu a l'é(r)a zà 'na gêxa pe' sò còntu, ligâ a ògni mòddu aa Catedrâle, scicumme ch'a l'axêva fissu in Capelàn pe'a cü(r)a de ànime. A ven mensciunâ du 1325 cumme reto(r)ia, e ancù de dòppu dau Mascardi cu'a sò vixita apustôlica vers'a fìn du Sinquesèntu, ch'u se ghe scrìve di autâi ch'i se ghe truvavan. Rangiâ segundu u stìle ba(r)occu, a cunserva in ôrganu du XVIII seculu, a l’imprensipiu a l’é(r)a a trê navàe, vegnüe üna ünica cu’i travài fàcci du Seisèntu. A faciâ a se mustra sènsa decurasiùi, cun numma 'n barcùn cu’in archettu semireundu fiancàu da dui nicci, che 'na vôta i l’é(r)an duèrti ascì sti chi. Au de drentu i se cunservan sèi autài inte tüttu. I sinque in sci fianchi i portan u nòmme da Madonna du Rusa(r)iu, da 'Sunta, de Ànime, de sant'Antôgnu e de l'Ange(r)u cüstòdde. U fundu da gêxa u l’è sagumàu cumme s’u fusse in mèzzu esagunu, e u dà in sciu campusantu, ch’u se ghe tröva d’ataccu.[10]
Santua(r)iu da Santiscima Nunsiâ, u se tröva intu sentru de Vesallu, da vixìn ae canòniche. Fàcciu fra i seculi XIII e XVII, se pensa che l’edificasiùn a remunte a stu peridu vista a presènsa de 'n’avertü(r)a a munofora cu’in stìle de l’Etài de mèzzu. Mensciunàu ascì stu chi inti papêi du Mascardi, ch’u impune de rangiâghe autâ, mü(r)agne, e entrâ. A capella a l’ha in atriu squadràu, ciü in àula ch’a l’è retangulâre, cuèrta da 'na vôta a ve(r)a inta parte rangiâ ciü de resènte, mèntre pe’u restu a resülta cuèrta a butte. Au de drentu a se ghe tegne a statua da Santiscima Nunsiâ. In scia ciàssa i se presenta dui campanìn de autesse diferente ch’i surmantan a capella, ün a seulla, in stile ba(r)òccu, ciü in autru, picenìn, cu’a base quàddra.[11]
U(r)ato(r)iu de Santa Cata(r)ìna Vergine e Marti(r)e a Ve(r)avu u se tröva in frunte aa gêxa, rangiàu intu 1927. U vén mensciunàu pe'a prìmma vôta du Seisèntu, intu Sacro e Vago Giardinello: de sti àgni u se sà ch'u mantegnìva in reditu de 23 lì(r)e, che ne vegnìva da de tère messe a pixùn.[12] De còntru, u prìmmu ligàu a vegnì marcàu inti registri u l'è du 1695 e u se sà ascì ch'a strutü(r)a a l'è stâ rangiâ du Settesèntu, fàccia ducca in stìle ba(r)òccu tardu. Au dì d'ancöi a presenta numma che ina navâ e in abscide a puligunu, a müràja vèrsu munte a l'è rembà aa canònica, mèntre l'âutra a l'è a fì cu'u sustegnu du ciassà. A se cunserva au de dréntu a stàttua da santa fàccia da l'Olivari du 1886, ch'a vén purtà in prucesciùn.[13]
Capeletta de San Fransescu de Sales, a rèsta inta burgâ de Ve(r)avu. A pà ch'a gh'agge in u(r)igine du Seisèntu, tantu che au de dréntu se i tröva de pitü(r)e ch'e remunte(r)eva a stu periudu e ne mustra u santu. A l'è ina gexetta picenìna, fra mèzzu e cà da burgâ, faciâ in sce 'n slàrgu ch'u fà da sagràu. U frunte u mustra de tràcce de intònacu, mèntre in sc'in càntu u se ìssa in campanilettu, de prubabile 'zuntu de dòppu.[14] Dai registri da paròcchia u se sa che zà di àgni trènta u se ghe dixeva messa numma che pe'a fèsta du sàntu, mèntre l'ürtima nòmina pe'a sò gestiùn a remunta ai àgni sinquànta.[14]
Capeletta e U(r)ato(r)iu de Santa Lusia Vergine e Marti(r)e aa Culetta de Castergiancu.
Capeletta de Sant'Antôgnu Abâte inta frasiun de U(r)èxine. Du Seisèntu, drentu se tröva 'na tê(r)a da Madonna cun u Bambin e i santi.
Capella de San Bastian (Vesallu), a cunserva 'na statua du santu du 1954.
Ecunumìa
In lavaù ragiàu da pôcu, aa Culetta
A l'è prinsipalmènte ligâ a l'agricultü(r)a (curtivasiùn de u(r)ìve e da ci(r)éxa lucàle), l'alevamèntu e u tü(r)ismu (trekking e pesca spurtiva survatüttu), ascì perché a frasiun da Culetta a fà pàrte di Burghi ciü bèlli de l'Italia.[15]
Cultü(r)a
Enugastrunumìa
Ci(r)éxa de Castergiancu
A ci(r)éxa de Castergiancu a l'è a va(r)ietài lucàle de ci(r)éxa preservâ da Slow food, divìsa in dùe categu(r)ìe: cantun giancau e cantun negrau a primma ciü ciài(r)a, maü(r)a ciü tàrdi rispettu ae âutre va(r)ietài, a segunda a l'è ciü scü(r)a e a maü(r)a a zügnu.
A sta chi a l'è dedicâ a festa da ci(r)éxa, ch'a se tegne a d'estài a Ve(r)àvu.[16]
Cuxina lucàle
I piàtti ciü impurtanti da tradisiùn castergianchina i sùn i raviöi de bu(r)àxe e u cunìu aa ligü(r)e.[15]
• Carlevâ de Castergiancu, a l'è a fèsta du matesdì gràssu intu paìse.
• Sagra de Ci(r)éxe, a se tegne ai primmi de zügnu.
• Sagra du Fritu mistu de Campagna, a se tegne a lüiu a Ve(r)àvu.
• Festa de l'ö(r)iu, aa Culétta, pé festezà a racòlta növa de u(r)ìve.
Aministrasiùn
Periudu
Primmu sitadìn
Partìu
Càrega
Nòtte
3 lüiu 1985
6 zügnu 1990
Benedetto Trucco
Demucrassia Cristiana
scindicu
6 zügnu 1990
24 avrì 1995
Benedetto Trucco
Demucrasia Cristiana
scindicu
12 mazzu 1995
1º lüiu 1996
Benedetto Trucco
lista sivica
scindicu
30 aùstu 1996
17 nuvémbre 1996
Cumisà(r)iu aministratìvu
18 nuvémbre 1996
17 nuvèmbre 2000
Salvatore Santangelo
lista sivica
scindicu
17 nuvémbre 2000
14 mazzu 2001
Rinaldo Scola
lista sivica
scindicu
14 mazzu 2001
30 mazzu 2006
Marino Fenocchio
lista sivica
scindicu
30 mazzu 2006
16 mazzu 2011
Marino Fenocchio
lista sivica de sentru-destra
scindicu
30 mazzu 2011
5 zügnu 2016
Valerio Scola
Uniti per il paese (lista sivica de sentru-destra)
scindicu
5 zügnu 2016
4 utubre 2021
Valerio Scola
Uniti per il paese (lista sivica de sentru-destra)
scindicu
4 utùbre 2021
in càrega
Franco Aurame
Per Castelbianco (lista sivica)
scindicu
Vie de Cumünicasiùn
U cumün l'è culegàu cùn Naxin e Arbenga grassie a a stràdda punvisale nümé(r)u 16 (SP16). U l'è ascì culegàu cun Sücca(r)ê
pé vìa da stràdda de câve, parsialmènte sterâ, ch'a parte da zòna indüstriàle de Martinettu (ai cunfin cun Cixàn) e a 'rìva a Vesàllu.
.svg)
-De_f%C3%B6ra.jpg)
_01.jpg)
_02.jpg)
-Vista_later%C3%A2le.jpg)
-Faci%C3%A2_01.jpg)
