Sasao nga Akin-abagatan a laud a Tai

Akin-abagatan a laud a Tai
Akin-abagatan a laud a Tai
Akin-abagatan a laud a Tailandes
Heograpiko a; pannakaiwarwaras	Abagatan a daya nga Asia
Lingguistika a pannakaidasig	Kra–Dai Tai Akin-abagatan a laud a Tai; ;
Proto-pagsasao	Proto-Tailandes
Pannakabingbingay	Akin-abagatan a Tailandes; Tengnga–Akindaya a Tailandes;
Glottolog	sout3184
	Pannakaiwarwaras ti sasao nga Akin-abagatan a laud a Tai.

Ti sasao nga Akin-abagatan a laud a Tai, Akin-abagatan a laud a Thai wenno Thais ket ti maysa a naitakder a sanga ti sasao a Tai ti Abagatan a daya nga Asia. Mangiramanda ti Siames (Tengnga a Tailandes), Lao, Shan kdpy.

Pannakaidasig

Ti ukin-uneg a pannakaidasig ti sasao nga Akin-abagatan a laud a Tai ket saan pay laeng a nasayaat a nagtutunosan.

Chamberlain (1975)

Bingbingayen n Chamberlain (1975) ti Akin-abagatan a laud a Tai kadagiti 4 a sanga.^[1]

Inbatay ni Chamberlain ti panangidasigna kadagiti sumaganad a tabas ti ponolohia. (Nota: Para iti maysa a panangipalawag ti sistema ti notasion para kadagiti aweng ti Tai, kitaen ti Pagsasao a Proto-Tai#Dagiti aweng.)

/p/ vs. /ph/
aweng batong ti panagsina/panagtipon ti tabas ti *A
aweng batong ti panagsina/panagtipon ti tabas ti *BCD
B-DL paaweng a panagtipon

Proto-Akin-abagatan a laud a Tai

Sanga nga agraman iti panangilasin nga inobasion: /p/
- Sanga nga agraman iti panangilasin nga inobasion: *A 1-23-4
  - Tse Fang
  - Tai Mao
  - Muang Ka
- Sanga nga agraman iti panangilasin nga inobasion: *ABCD 123-4; B=DL
  - Nangisit a Tai
  - Nalabbasit a Tai
  - Puraw a Tai
  - Lue
  - Shan
  - Yuan
  - Ahom
Sanga nga agraman iti panangilasin nga inobasion: /ph/ (*A 1-23-4)
- Sanga nga agraman iti panangilasin nga inobasion: *BCD 123-4
  - Siames
  - Phu Tai
  - Nuea^[2]
  - Phuan
- Sanga nga agraman iti panangilasin nga inobasion: *BCD 1-23-4; B≠DL
  - Lao
  - Akin-abagatan a Tailandes

Ti Tai Muong Vat ti Yen Chau, Bietnam ke maysa a PH-tipo apagsasao akas ti Lao, uray no daytoy ket heograpiko a napalikmutan babaen ti Nangisit a Tai (Theraphan 2003; Chamberlain 1984).^[3]^[4]

Edmondson & Solnit (1997)

Bingayen ni Edmondson & Solnit (1997) tisasao nga Akin-abagatan a laud a Tai kadagiti dua a nagruna a subgrupo. Segun ti daytoy a panangidasig, ti Dehong Tai ken Khamti ket isu dagiti umuna a pagsasao a simmina iti sanga nga Akin-abagatan a laud a Tai.^[5]

Akin-amianan: Tai Nua = Shan-Tayok (Insik a Shan), Khamti
Akin-abagatan: Burman a Shan ("maitutop a Shan"), amin a sabali nga Akin-abagatan a laud a Tai

Ti maysa a sona ti transision a pagbaetan dagitigrupo ti Akin-amianan ken Akin-abagatan ket mapasamak kadagtii sasao a Tai (mairaman ti Tai Mau) iti likmut ti rehion a pagbeddengan ti Burma-Tsina iti Mangshi, Namhkam, ken Mu-se near Ruili.

Daytoy dua parte a pannakabigbingay ti Akin-abagatan a laud an Tai ket insupsuppiatan babaen ni Edward Robinson iti papelna nga "Features of Proto-Nüa-Khamti" (1994). Dagiti sumaganad a langa ket mangirugi iti grupo ti Nüa-Khamti manipud kadagiti amin a sabali a sasao nga Akin-abagatan a laud a Tai.

Labialisado a velar a panagsasardeng ket nagbalinen a dagiti velar a panagsasardeng.
Tallo parte a panagsisina iti aweng A ti A1-23-4
Panagtition ti A23 ken B4
Dagiti ababa a bokal ti /ɛ/ ken /ɔ/ ket naitipondan iti /e/ ken /o/.
*ʔb > m

Luo (2001)

Bigbigen pay ni Luo Yongxian (2001) ti pannakaidumduma ti Dehong Tai (Tai Nuea), ngem amngisuppiat a nasken koma amaikabil iti sabali sanga ti Akin-amianan a laud a Tai a karaman ti Akin-abagatan a laud a Tai a kaskabasat a sanga.^[6] Tuntunen ni Luo a ti sanga ti Akin-amianan a laud a Tai ket addaan kadagiti adu a langa ti Akin-amianan a Tai ken Tengnga a Tai a saan a mabirukan iti Akin-abagatan a laud a Tai. Ti naisingasing a kayona iti sanga a Tai ket kas dagiti sumaganad.

Tai
- Akin-amianan
- Tengnga
- Akin-abagatan a laud
- Akin-amianan a laud

Pittayaporn (2009)

Segun kenni Pittayaporn (2009:301), ti Akin-abagatan a laud a Tai (ti subgrupona Q) ket naipalawag babaen ti ponolohiko a panagakar iti *kr- → *ʰr-.^[7]

Isingasing pay ni Pittayaporn (2014) Akin-abagatan a laud a Tai ket nangrugrugi nga agpaabagatan a naiwarwaras kalpasan ti maika-7 a siglo C.E. ngem sakbay ti maika-11 a siglo C.E. (iti baetan ti 700 ken 1000 C.E., idi las-ud tinaladaw a Tang a Dinastia wenno nasapa a Song a Dinastia), kas naebidensiaan babaen dagiti binulod a balikas manipud iti Naladaw Tengnga nga Insik.^[8]

Bigbigen ni Pittayaporn (2018)^[9] dagiti dua a sanga iti kaunegan ti Akin-abagatan a laud a Tai, ti agnagan iti Akindaya ken Akinlaud. Buklen ti Akindaya a sanga dagiti asideg a kabagian a pagsasao ti Nangisit a Tai, Puraw a Tai, ke nti Nalabbasit a Tai, bayat a ti Akinlaud a sanga ket ad-adu nga akin-uneg nga agdumaduma. Aglaon pay ti Akinlaud a sanga iti maysa nga Akin-abagatan a grupo a buklen ti Tailandes ken Lao.

Akin-abagatan a laud a Tai

Akindaya a sanga: Nangisit a Tai, Puraw a Tai, Nalabbasit a Tai
Akinlaud a sanga: dagiti karuay ti Shan ,Lue, Yuan, Lao, Tailandes (mangipalawag nga inobasion: *kʰr- > kʰ-)
- Akin-abagatan a sub-sanga: Tailandes, Lao, kdpy. (dagiti mangipalawag nga inobasion: *ɓl- > ɗ- and *ʰr > h-)

Ipalagip ni Pittayaporn, et al. (2018)^[10] dagiti sumaganad a panagbaliw iti uni manipud iti Proto-Akin-abagatan a laud a Tai (PSWT) kadagiti karuay ti Tai a nairepresenta kadagiti inskripsion ti Sukhothai ken Ayutthaya, ken mangipatungpal a dagiti inskripsion ti the Sukhothai ken Ayutthaya ket pudnoda a mangirepresenta ti isu met laeng a pagsasao.

dagiti panagtitipon ti dorsal nga obstruent
ti panagtition ti PSWT *aɯ ken *aj
ti panagtitipon ti PSWT *ɲ-, *j- ken *ʔj-
ti pannakapukaw ti pannakaiduma ti panangibitla kadagiti sonorant
*ɓl- > d-
*kʰr- > kʰ-
*ʰr- > h-

Dagiti pagsasao

Ti Akin-abagatan a Tailandes (Pak Thai) ket masansan a maipagarup a pudno a kangrunaan a panagbaliw; daytoy kasla makatalinaay kadagiti kadawyan a repleks kadagiti nasapa a panagrang-ay iti aweng a nalappedan kadagiti sabali a (Tengnga–Akindaya) pagsasao. Ti nakonstrukto manen a pagsasao ket tinawtawagan iti Proto-Thai; cf. Proto-Tai, nga isu ti tinaudan dagiti amin a sasao a Tai.

Ti sumaganad a kayo ket surotenna ti Ethnologue.

Akin-abagatan a Tailandes (Pak Thai) (Tailandia)
Sasao a Chiang Saen (10)
- Tai Dam (Nangisit a Tai; Bietnam, Tailandia, Laos)
- Akin-amianan a Tailandes (Lanna, Tai Yuan; Tailadia, Laos, Burma)
- Lue (Lue, Tai Lue; Tsina, Bietnam, Tailandia, Laos, Burma)
- Phuan (Tailandia)
- Thai Song (Tailandia)
- Siames (Tengnga/Pagalagadan a Tailandes; Tailandia)
- Tai Dón (Puraw a Tai, Tai Kao; Bietnam, Tsina)
- Tai Daeng (Bietnam)
- Tay Tac (Bietnam)
- Thu Lao (Bietnam)
Sasao a Lao–Phutai(4)
- Lao (Laos)
- Lao Nyo (Cambodia, Tailandia)
- Phu Thai (Tailandia)
- Isan (Akin-amianan a day a Tailandes; Tailandia, Laos)
- Kaloeng (Tailandia, Laos)
Sasao nga Akin-amianan a laud a Tai (9)
- Ahom (Assam – awanen. Ti moderno nga Asames ket Indo-Europeano.)
- Khamti (Assam, Burma)
- Tai Laing (Tai Lai; Burma)
- Khün (Kuen; Burma)
- Khamyang (Assam)
- Shan (Tai Shan, Dehong; Burma)
- Tai Aiton (Assam)
- Tai Nuea (Tsina, Bietnam, Tailandia, Laos)
- Tai Phake (Assam)
- Turung (Assam)

Segun iti Ethnologue, dagiti sabali a sasao nga Akin-abagatan a laud ket ti Tai Ya (Tsina), Pu Ko (Laos), Pa Di (Tsina), Tai Thanh (Bietnam), Tai Long (Laos), Tai Hongjin (Tsina), Yong (Tailandia). Daytoy ket saan a nalawag iti pakaitagikuaanda iti pannakaidasig dita ngato. Ilista pay ti Ethnologue iti baba ti Tai, nga awanan iti adu a pannakaidasig, ti Kuan (Laos), Tai Do (Biet Nam), Tai Pao (Laos), ken Tay Khang (Laos). Iti heograpia amin dagitoy ket agparang a kas Akin-abagatan a laud.^[11]

Iraman pay ti Ethnologue ti Tày Sa Pa (Sapa) ti Bietnam, nga ilaksid ni Pittayaporn manipud iti Akin-abagatan a laud a Tai ngem idasigna kas ti kaasitgan a kabagian a pagsasao iti ruar iti dayta a grupo. Iraman pay ni Pittayaporn ti Yoy, nga idasig ti Ethnologue a kas maysa a pagsasao nga Akin-amianan a Tai.^[11]

Adu pay a mabasbasa

Miyake, Marc. 2014. Is Thai yuan 'Vietnamese' a loanword from Lao?
Miyake, Marc. 2014. Black and white evidence for Vietnamese phonological history.
Miyake, Marc. 2014. D-ou-b-led letters in Tai Viet.
Miyake, Marc. 2014. *(C).r-usters in Black Tai and Bao Yen.
Miyake, Marc. 2014. S-implificaition in Black Tai and Bao Yen.
Miyake, Marc. 2010. Brown's (1979) "Vowel length in Thai".
Miyake, Marc. 2010. Lao x ex … ?

Dagiti nagibasaran

^ Chamberlain, James R. 1975. "A new look at the history and classification of the Tai dialects." In J. G. Harris and J. R. Chamberlain, eds, Studies in Tai Linguistics in Honor of William J. Gedney, pp. 49-60. Bangkok: Central Institute of English Language, Office of State Universities.
^ Nupay kasta, mabalin a maysa a biddut daytoy, gapu ta ti Nuea ket addaan iti /p/, not /ph/.
^ Chamberlain, James R. 1984. "The Tai dialects of Khammouan province: their diversity and origins". Science of language, 4:62-95.
^ Theraphan L-Thongkum. 2003. "The Tai Muong Vat do not Speak the Black Tai Language". In Manusya: Journal of Humanities, Special Issue 6, 74-86. Bangkok: Chulalongkorn University Press.
^ Edmondson, Jerold A., Solnit, David B., authors. 1997. "Comparative Shan." In Comparative Kadai: The Tai branch, Jerold A. Edmondson and David B. Solnit (eds.). pages 337-359. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington.
^ Luo Yongxian. 2001. The Hypothesis of a New Branch for the Tai Languages. University of Melbourne.
^ Pittayaporn, Pittayawat. 2009. The Phonology of Proto-Tai. Ph.D. dissertation. Department of Linguistics, Cornell University.
^ Pittayaporn, Pittayawat. 2014. "Layers of Chinese Loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai". In Research Findings in Southeast Asian Linguistics, a Festschrift in Honor of Professor Pranee Kullavanijaya. Manusya, Special Issue 20. Bangkok: Chulalongkorn University Press.
^ Pittayaporn, Pittayawat (2018). Subgroup structure of Southwestern Tai based on early phonological innovations. Paper presented at the 28th Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society, held May 17-19, 2018 in Kaohsiung, Taiwan.
^ Pittayawat Pittayaporn, Sireemas Maspong, Shinnakrit Tangsiriwattanakul, and Yanyong Sikkharit (2018). The genetic relationship between Sukhothai and Ayutthaya. Paper presented at the 28th Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society, held May 17-19, 2018 in Kaohsiung, Taiwan.
^ ^a ^b Lewis, M. Paul (2009), Ethnologue: Languages of the World (16 nga ed.), SIL International

Dagiti akinruar a silpo

[Chamberlain-1] Chamberlain, James R. 1975. "A new look at the history and classification of the Tai dialects." In J. G. Harris and J. R. Chamberlain, eds, Studies in Tai Linguistics in Honor of William J. Gedney, pp. 49-60. Bangkok: Central Institute of English Language, Office of State Universities.

[2] Nupay kasta, mabalin a maysa a biddut daytoy, gapu ta ti Nuea ket addaan iti /p/, not /ph/.

[3] Chamberlain, James R. 1984. "The Tai dialects of Khammouan province: their diversity and origins". Science of language, 4:62-95.

[4] Theraphan L-Thongkum. 2003. "The Tai Muong Vat do not Speak the Black Tai Language". In Manusya: Journal of Humanities, Special Issue 6, 74-86. Bangkok: Chulalongkorn University Press.

[Edmondson-5] Edmondson, Jerold A., Solnit, David B., authors. 1997. "Comparative Shan." In Comparative Kadai: The Tai branch, Jerold A. Edmondson and David B. Solnit (eds.). pages 337-359. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington.

[Luo-6] Luo Yongxian. 2001. The Hypothesis of a New Branch for the Tai Languages. University of Melbourne.

[7] Pittayaporn, Pittayawat. 2009. The Phonology of Proto-Tai. Ph.D. dissertation. Department of Linguistics, Cornell University.

[8] Pittayaporn, Pittayawat. 2014. "Layers of Chinese Loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai". In Research Findings in Southeast Asian Linguistics, a Festschrift in Honor of Professor Pranee Kullavanijaya. Manusya, Special Issue 20. Bangkok: Chulalongkorn University Press.

[9] Pittayaporn, Pittayawat (2018). Subgroup structure of Southwestern Tai based on early phonological innovations. Paper presented at the 28th Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society, held May 17-19, 2018 in Kaohsiung, Taiwan.

[10] Pittayawat Pittayaporn, Sireemas Maspong, Shinnakrit Tangsiriwattanakul, and Yanyong Sikkharit (2018). The genetic relationship between Sukhothai and Ayutthaya. Paper presented at the 28th Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society, held May 17-19, 2018 in Kaohsiung, Taiwan.

[Ethnologue-11] Lewis, M. Paul (2009), Ethnologue: Languages of the World (16 nga ed.), SIL International

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]