Urodziła się w Papowie Biskupim w 1934, ale już w następnym roku jej rodzice przenieśli się do Solca Kujawskiego[5]. Po wybuchu II wojny światowej członkowie niemieckiej organizacji Selbstschutz zamordowali jej ojca, Bernarda[6]. W 1948 wraz z matką zamieszkała w Polanicy-Zdroju, gdzie uczęszczała do Gimnazjum Zdobienia Szkła[7]. Następnie uczyła się w Zasadniczej Szkole Zawodowej Przemysłu Szklarskiego w Szczytnej, choć jej nauczycielki już wtedy sugerowały, by poświęciła się śpiewowi. Wykorzystując pobyt w polanickim Domu Zdrojowym Zdzisława Górzyńskiego, ówczesnego dyrygenta opery z Poznania, jedna z nauczycielek poprosiła muzyka o przesłuchanie Wiśniewskiej[7]. Górzyński poznał się na jej śpiewie i dał list rekomendujący nastolatkę Tadeuszowi Sygietyńskiemu, założycielowi Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”[7].
Kariera
Występy w „Mazowszu” rozpoczęła w 1951. W zespole poznała Stanisława Santora, skrzypka i koncertmistrza orkiestry radiowej, który w przyszłości został jej mężem. Do szkoły w Karolinie uczęszczała wspólnie z Lidią Korsakówną. Techniki estradowego rzemiosła uczyła się u prof. Wandy Wermińskiej.
Santor w latach 60.
Po odejściu z „Mazowsza” w 1959 rozpoczęła samodzielną działalność estradową. Po raz pierwszy bez „Mazowsza” wystąpiła publicznie w 50. wydaniu audycji Zgaduj-Zgadula w grudniu 1959 w Sali Kongresowej w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Na zlecenie Władysława Szpilmana nagrała m.in. utwory „Maleńki znak” i „Embarras”[5], za który w 1961 odebrała dwie nagrody na 1. Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Sopocie[8]. W 1963 miała wystąpić na 1. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, jednak koszt wysłania po nią samolotu do Poznania był zbyt duży dla organizatorów festiwalu[9]. Współpracowała z kabaretami Wagabunda, U Kierdziołka i Karuzela Warszawska. W latach 1965–1966 występowała w Teatrze Syrena i Teatrze Ateneum, grając w spektaklach: Zróbmy coś, Kram z piosenkami, Inne czasy i Ćwierć za kominem.
W latach 1965–1966 została uznana za najpopularniejszą piosenkarkę Polonii amerykańskiej. Uczestniczyła w festiwalach zagranicznych np. w Rio de Janeiro, na Majorce. W 1966 za utwór „Powrócisz tu” otrzymała dwie nagrody na 4. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu[9]. W marcu 1967 wystąpiła z mężem Stanisławem Santorem w programie Zgaduj Zgadula kręconym w Radomskich Zakładach Obuwia. Zrealizowała i wystąpiła w wielu recitalach telewizyjnych, takich jak: Ja jestem twoja, czyli śpiewa Irena Santor, Malowanki polskie, Bez próby – I. Santor, Dzisiaj śpiewa się inaczej, Pieśni S. Moniuszki: cz. 1 – Błyszczą krople rosy, cz. 2 – Płyń dźwięczny głosie, Chęć na życie czy Benefis I. Santor. Jej wizerunek medialny w latach 60. umocniła rola w filmie Przygoda z piosenką (1968) Stanisława Barei, w którym zagrała gwiazdę piosenki Suzanne Blanche.
W 1991 na 28. KFPP w Opolu odebrała Nagrodę Honorową Grand Prix festiwalu za „wybitne osiągnięcia w sztuce interpretacji piosenki”[9]. Również w 1991 wycofała się z czynnego życia artystycznego, zapowiadając, że nie będzie już grać koncertów na żywo z wyjątkiem imprez charytatywnych i promujących zdrowy tryb życia, miała jednak nadal nagrywać dla radia i współpracować z telewizją. Z czasem zmieniła plany muzyczne. W sierpniu 1998 uczestniczyła w nagrywaniu programu telewizyjnego w TVP o festiwalu sopockim. Była nominowana do Telekamery 1999 dla wokalistki roku. W czerwca 1999 przewodniczyła komisji jurorskiej na 3. Ogólnopolskim Festiwalu Obrzędów Weselnych w Węgrowie. 21 maja 2001 na gali w Teatrze Wielkim w Warszawie wręczyła statuetki Teraz Polska producentom za promowanie polskich produktów.
W marcu i kwietniu 2002 zagrała ogólnopolską trasę koncertową w ramach promocji swojego albumu pt. Jeszcze, który wydała 6 kwietnia 2002. 23 sierpnia tego samego roku zagrała recital w finałowej części 39. MFP w Sopocie i odebrała nagrodę Bursztynowego Słowika za całokształt twórczości. W tym samym roku wystąpiła w koncercie z okazji 50-lecia Telewizji Polskiej. Z okazji Dnia Kobiet w 2005 zagrała dwa duże koncerty: 7 marca w Poznaniu w Teatrze Wielkim i 12 marca w Łodzi w Teatrze Muzycznym. We wrześniu 2006 była gościem 43. KFP w Sopocie.
Brała udział w wielu koncertach charytatywnych, m.in. w akcji pomocy powodzianom powodzi tysiąclecia w 1997 i w koncercie charytatywnym Pokonamy fale na rzecz ofiar grudniowego tsunami w Azji Południowo-Wschodniej w 2004. Wzięła także udział w nagraniu charytatywnego singla „Pokonamy fale”. Wspomaga Fundację Anny Dymnej „Mimo Wszystko” na organizowanym przez tę fundację Festiwalu Zaczarowanej Piosenki, którego jest również Honorową Patronką. 5 października 2005 odebrała nagrodę Przyjaciela Zaczarowanego Ptaszka na ceremonii w gmachu Telewizji Polskiej.
Santor (2009)
W latach 1994–2004 była przewodniczącą Stowarzyszenia Polskich Artystów Wykonawców Muzyki Rozrywkowej. Uczestniczyła również w pracach Rady Artystycznej Polskich Nagrań. W 1995 nakładem wydawnictwa Grupa Image ukazały się pamiętniki Santor pt. „Miło wspomnieć” w opracowaniu Violetty Lewandowskiej. W 1996 wydała album pt. Duety, za którego sprzedaż odebrała w listopadzie 2000 certyfikat złotej płyty. 9 grudnia 2004 otrzymała listowne życzenia urodzinowe od wojewodymazowieckiegoLeszka Mizielińskiego.
Santor (2006)
W 2006 wystąpiła w programie Załóż się. Wielokrotnie była bohaterką programów muzycznych w TVP, takich jak Szansa na sukces, Wideoteka dorosłego człowieka i Od przedszkola do Opola. Wystąpiła w programie Porozmawiajmy u ks. Nowaka (2003) i w teledysku promującym Unię Europejską. 13 i 14 września 2006 była gościem 31. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. 23 października 2006 wzięła udział w spotkaniu z cyklu Ludzie estrady – śpiewane rozmowy… zorganizowanym w Klubie Garnizonowym w Krakowie. 7 lutego 2007 wystąpiła w programie telewizyjnym z okazji Walentynek pt. Muzyczne historie miłosne w TVP2, podczas którego zaśpiewała piosenkę „Embarras” w duecie z Mezo. Wzięła udział w koncercie TVN pt. Zakochajmy się jeszcze raz, na którym zaśpiewała „Embarras” w duecie ze Zbigniewem Wodeckim. 2 czerwca 2007 w Łazienkach Warszawskich wystąpiła w spektaklu Mazowieckiego Teatru Muzycznego „Operetka” Dziecko w krainie muzyki; fragmenty tego widowiska zostały zaprezentowane 1 czerwca 2008 na koncercie „Operetka dzieciom” w Sali Kongresowej w Warszawie. 16 czerwca 2007 uroczyście otwierała i zamykała 3. Finał Festiwalu Zaczarowanej Piosenki im. Marka Grechuty w Krakowie, tego samego dnia podczas koncertu Super Jedynek na 44. KFPP w Opolu wykonała piosenkę „Tych lat nie odda nikt”. Następnego dnia wraz z laureatami Festiwalu Zaczarowanej Piosenki oraz m.in. Michałem Bajorem i Zbigniewem Zamachowskim uczestniczyła w koncercie Fundacji Anny Dymnej „Radość Mimo Wszystko” w Krakowie.
13 października 2012 była bohaterką i honorowym gościem Amadeusza Szklarza-Habrowskiego w varsavianistycznym cyklu spotkań biograficznych pt. Kto spotyka Warszawę? zorganizowanym podczas 9. Ogólnopolskiego Festiwalu Piosenki Retro im. Mieczysława Fogga w Domu Spotkań z Historią w Warszawie[12]. 16 czerwca 2013 na jubileuszowym koncercie pt. Opole! Kocham Cię! – Gala Jubileuszowa na 50. KFPP w Opolu odebrała z rąk Prezesa Zarządu Polskiego RadiaAndrzeja Siezieniewskiego nagrodę Diamentowego Mikrofonu[13].
W lipcu 2021 ogłosiła zakończenie kariery artystycznej[3][4][14]. W listopadzie 2022 wydała ostatni nagrany przez nią (w duecie z Michałem Bajorem) utwór „Trzy drzewka”, pochodzący z premierowego albumu artysty pt. No, a ja?[15]. W październiku 2024 nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka ukazała się książka biograficzna pt. „Irena Santor. Tych lat nie odda nikt”[16], w następnym miesiącu wydawnictwo Agencji Muzycznej Polskiego Radia wydało album kompilacyjny pt. Irena Santor zawierające radiowe nagrania archiwalne artystki z lat 1967–1985 oraz piosenki z jej ostatnich dwóch płyt: Kręci mnie ten świat (2010) i Punkt widzenia (2014)[17], a w grudniu premierę miał film biograficzny Irena Santor. Magiczny jeden krok zrealizowany przez Telewizję Polską w reżyserii Agnieszki Goli, w którym piosenkarka opowiedziała o swoim życiu i karierze zawodowej. 9 grudnia w Ursynowskim Centrum Kultury „Alternatywy” odbył się koncert jubileuszowy z okazji jej 90. urodzin, a 10 dni później odbył się benefis Santor, który został wyemitowany przez TVP1[18][19].
Repertuar i głos
Współpracowała z Orkiestrą Polskiego Radia i Telewizji pod dyrekcją Stefana Rachonia, gdzie współpraca układała się „nader udanie”, a orkiestra „potrafiła grać w każdej sytuacji”.
W 1966, półtora tygodnia przed rozpoczęciem KFPP w Opolu, Piotr Figiel zaproponował Santor wykonanie swojej piosenki „Powrócisz tu”. Początkowo uważała, że jest ona dla niej „zbyt ostra”[9], ale po pierwszym występie z orkiestrą „połknęła bakcyla”. Dzięki piosence zwyciężyła w koncercie Premier na festiwalu opolskim. W latach 60. wykonywała też „Cyganerię”, polską wersję greckiej piosenki „Oi mortez” nagrodzonej na 6. MFP w Sopocie.
Szczególne miejsce w repertuarze artystki zajmuje Warszawa, do której po raz pierwszy przyjechała w 1951[20]. Nagrała szereg utworów o stolicy[20].
Spełnieniem marzeń artystki była realizacja płyty Santor Cafe.
Jej głos opisywany jest jako mezzosopran koloraturowy o szerokiej rozpiętości skali. Porównywany jest do najlepszych skrzypiec Stradivariusa. Posiada nieskazitelną technikę wokalną, która pozwala jej na perfekcyjne operowanie głosem w każdym jego zakresie.
Życie prywatne
W 1958 jej mężem został Stanisław Santor (1922–1999), koncertmistrz i pierwszy skrzypek Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji pod dyrekcją Stefana Rachonia[5]. W 1959 urodziła córkę, Sylwię, która zmarła po dwóch dniach od urodzenia. Przedwczesna śmierć dziecka była przyczyną rozpadu ich małżeństwa[21]. Rozwiedli się po 19 latach małżeństwa, lecz pozostawali w przyjaźni. Następnie jej długoletnim partnerem był aktor Zbigniew Korpolewski (1934–2018)[22].
5 listopada 1961 uległa wypadkowi samochodowemu na drodze z Łodzi do Warszawy. Samochód prowadzony przez Jerzego Abratowskiego wpadł w poślizg i uderzył w drzewo, w wyniku czego żona Abratowskiego Ludmiła Jakubczak poniosła śmierć, a Abratowski i Santor doznali niewielkich obrażeń[23][24].
6 kwietnia 2000 dowiedziała się, że wykryto u niej nowotwór piersi. W jej przypadku nowotwór został ujawniony w pierwszym stadium rozwoju, a operacja w warszawskim Centrum Onkologii wypadła pomyślnie. Po diagnozie zaangażowała się w akcję namawiania kobiet do systematycznych badań ginekologicznych i mammograficznych[23].
Jest matką chrzestną Julii, córki piosenkarki Łucji Prus.
Pasjonuje się zbieraniem bursztynów i szlachetnych kamieni. Posiada pokaźną kolekcję własnych karykatur. Mieszkanka Osiedla Stawki w Warszawie.
Nagrody i odznaczenia
1961 – I nagroda na MFP Sopot 1961 (za interpretację piosenek Embarras i Walczyk na cztery ręce)
1961 – 1 miejsce w Konkursie na ulubionego Piosenkarza Redakcji Ekspresu Wieczornego i Polskiego Radia (przed Sławą Przybylską i Mieczysławem Wojnickim)
1965 – Nagroda najpopularniejszej Piosenkarki Roku wśród Polonii amerykańskiej
1966 – Nagroda najpopularniejszej Piosenkarki Roku wśród Polonii amerykańskiej
1966 – I nagroda na KFPP Opole 1966 (za piosenkę Powrócisz tu)
1966 – III nagroda na MFP Sopot 1966 (za piosenkę Powrócisz tu)
1970 – Nagroda Miasta Warszawy (za upowszechnianie kultury ufundowana przez Stołeczną Radę Narodową)
1971 – III nagroda na festiwalu w Tokio (Japonia) (za interpretację piosenki Może już jutro)
2000 (styczeń) – II miejsce w plebiscycie „Najpopularniejsi polscy piosenkarze” (organizowanym dla gazety” Super Express” za rok 1999, uzyskała 15 procent głosów)
2000 (6 grudnia) – złota płyta za album Duety z 1996 roku[26]
2000 – Nagroda Harpia (tytuł przyznany przez Małgorzatę Domagalik, redaktorkę rubryki „Druga płeć” w tygodniku „Wprost”)
2002 (28 stycznia) – X miejsce w IX edycji plebiscytu „Złota Piątka TeleRzeczpospolitej” (organizowanego przez gazetę „Rzeczpospolita” za rok 2001)
2003 (styczeń) – I miejsce w plebiscycie „Najpopularniejsi polscy piosenkarze” (organizowanym dla gazety” Super Express” za rok 2002, uzyskała 14 procent głosów)
2004 (styczeń) – II miejsce w plebiscycie „Najpopularniejsi polscy piosenkarze” (organizowanym dla gazety” Super Express” za rok 2003)
2005 (styczeń) – V miejsce w XII edycji plebiscytu „Złota Piątka TeleRzeczpospolitej” (organizowanego przez gazetę „Rzeczpospolita” za rok 2004)
2005 (25 października) – Nagroda Przyjaciela Zaczarowanego Ptaszka od Fundacji Anny Dymnej Mimo wszystko (za pomoc przy organizacji I Festiwalu Piosenki Zaczarowanej, festiwalu dla osób niepełnosprawnych utalentowanych wokalnie)
2007 (17 kwietnia) – Nagroda Złoty Fryderyk (za całokształt twórczości artystycznej; statuetkę wręczyła prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz)
2007 (29 września) – Złoty Liść Retro 2007 na IV Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Retro im. Mieczysława Fogga w Krakowie
2007 (6 listopada) – Nagroda Białego Kruka 2007 przyznawana przez Fundację Promocja Zdrowia
↑ abcdeSylwia Gawłowska: Festiwalowe podium. Krajowy Festiwal Polskiej Piosenki w Opolu 1963–2017 we wspomnieniach artystów. 2018, s. 23. ISBN 978-83-938344-7-1.
Lewandowska Violetta (opracowanie), Irena Santor-Miło wspomnieć, wypisy z radiowej taśmy, Warszawa 1995, ISBN 83-85461-24-8.
AnnaA.MizikowskaAnnaA., Tadeusz Sygietyński i jego Mazowsze, JJ.Baranowski, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, ISBN 83-7399-067-4, OCLC833555573. Brak numerów stron w książce
LidiaL.StanisławskaLidiaL., Gwiazdy w anegdocie, JacekJ.Frankowski (ilustr.), Wrocław: Europa, 1999, ISBN 83-87977-13-6, OCLC69354879. Brak numerów stron w książce
Wermińska Wanda, Aleksander Jerzy Rowiński (opracowanie) Na obu półkulach, Warszawa 1978.
Wolański Ryszard, Leksykon Polskiej Muzyki Rozrywkowej, Warszawa 2003, ISBN 83-911888-8-4.
.jpg)
