|
O Elsón
O Elsón (pronunciau /ol'son/, anque tamién ye frecuent sentir o nombre sin l'articlo, y alavez o prenuncian /el'son/;[1] oficialment, en castellano, «Olsón»[2]) ye un lugar aragonés d'o municipio de l'Aínsa-Sobrarbe, en a comarca de Sobrarbe y a provincia de Uesca.[3] A suya población ye de 18 habitants (2018[2]). O Elsón fue capital d'un municipio que tamién se deciba o Elsón, present en os censos dende a constitución d'os achuntamientos modernos en 1834 dica la suya absorción en o municipio d'Alto Sobrarbe en a decada de 1960.[4] O municipio se formaba con as localidaz d'o Elsón y dos aldeyas: Mondot y Chabierre d'o Elsón. CheografíaO Elsón ye a 686 metros d'altaria sobre o nivel d'a mar, en as estribacions de a sierra de Sant Benedet por a man de a valle d'o río Susía. Fa parte, en chunto con as suyas aldeyas Mondot y Chabierre y con a resta de nuclios d'a valle (Castillón, Lamata, etc.) de a subcomarca que se'n diz o Viello Sobrarbe, que s'extiende d'entre o centro-sud y o sud-sud-ueste de a comarca de Sobrarbe. A mayoría de casas d'o Elsón se troban en alto, por a baixant sud-sud-ueste d'un tozal que sinyorea la ilesia de Santa Olaria, que ye a zaguer altura de o sarrato que en dicen d'o Elsón, que desepara por una man a valleta d'o barranco de Sant Chils, y por l'atra o barranco Solano. O nuclio d'o Elsón no tiene una estructura urbana compacta. Forman a población dos barrios prencipals. La uno, dito barrio d'Abaixo, se troba debaixo de o tozal a on s'envista en l'altura a ilesia, arredol d'una fuent natural que dimana de a penya. L'atro, o barrio d'Alto u barrio d'a Ilesia, o forman as casas deseparadas arredol de dos carreras que divierchen en formando una Y dende una placeta, que en dicen a Plaza d'Abaixo u Plaza Baixa, que ye a on remata la pista d'acceso a lugar, y se i puede puyar chusto por a man cuentra de o tozal de por a on que s'accede a lo barrio d'Abaixo. As dos carreras se deseparan tot enfilando-se, cadaguna, en dirección a os dos cerrez que dominan a población, pus ista se troba en o grau d'entre os dos. As casas d'o barrio d'Alto se consideran dos barrios diferents (tres si se considera o barrio d'a Fuent, que son cualques casas deseparadas a on remata la carrera d'o sud-este), y cadaguna tiene a suya propia plaza, anque si se conta con a distancia y diferenciación que tiene o dito barrio d'Abaixo millor valdría parlar de dos subbarrios que de barrios diferents.  En a carrera que marcha camín ta'l sud-este, o barrio d'a Plaza d'Abaixo, se troba l'edificio que fizo de casa d'a Villa cuan o Elsón teneba achuntamiento. Existen casas nobles en os tres subbarrios de o barrio d'Alto. HistoriaComo en muitas poblacions pasa, se tiene as primeras noticias d'existencia d'o Elsón relacionadas con o suyo castiello. Se troba documentau en o sieglo XI baixo reinau de Remiro I[5] con os nombres de «lo Elson» y «Eleson» y se'n tiene conoixencia d'os tinents que tuvo dica las zaguerías d'o sieglo XII (en 1182 muere o suyo tinent Pero de Sant Vicente[5]). En o sieglo XVI o Elsón yera un lugar con numerosos infanzons, y d'alcuerdo con os testimonios arquitectonicos que mos n'ha quedau, como a suya portentosa ilesia, teneba prou riqueza.[6] En 1626 acuden ta Balbastro tres infanzons de a localidat, Sinyó Miguel Blanc,[7] Sr. Cosme de Mata[7] y Sr. Chuan Miguel,[7] que arriban a las Corz convocadas en un grupo que vienen toz de Sobrarbe. Demografía
Monimentos O monimento prencipal en o Elsón ye a suya ilesia. A ilesia de Santa Olaria, que en buena cosa de Sobrarbe se conoix como a «Catedral de Sobrarbe»[8][9] por a suya monumentalidat, ye un templo de grans dimensions devantau en estilo barroco[9] en o sieglo XVI y firmau por Chuan Tellet en 1546,[9] mayestro d'obras tamién en a ilesia de l'Asumpción de Castillón de Sobrarbe. A ilesia, que ye declarada Bien d'Intrés Cultural (codigo SIPCA 7-INM-HUE-003-907-002) como enantes en fue de Monumento Nacional espanyol, tiene una portalada renaixentista completament atipica en a montanya altoaragonesa, y pinturas a'l fresco y un retablo de piedra de os sieglos XVI y XVII. Dezaga de a ilesia, y tamién en l'altura d'o tozal, i ha las restas d'o castiello d'o Elsón (SIPCA 1-INM-HUE-003-907-012), d'o sieglo XI[5] y d'o cual no en queda de piet sique dos trocez de lienzo y as rastras de piedras por tierra en o que podeba haber estau o perimetro fortificau. Amás, en os arredols d'o Elsón i ha cuatro cruces de sól que tamién son consideradas Biens d'Intrés Cultural, o que fa que o Elsón sia un d'os lugars de Sobrarbe con mas cantidat de construccions declaradas Bien d'Intrés Cultural. Imáchens
ToponimiaD'alcuerdo con o investigador Manuel Benito Moliner, o toponimo «o Elsón» tien orichens antroponimicas en latín en o nombre de bel propietario: *ELISEUS > Elsón,[10] pero tamién podría venir de a forma diminutiva *ELISEO(NE) > Elsón. O nombre de lugar tendría as suyas oríchens en a epoca tardo-romana u visigotica. Fiestas
Referencias
Se veiga tamiénVinclos externos
Information related to O Elsón |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
