Kaiser (samochód)Kaiser – amerykańska marka i model samochodu osobowego klasy wyższej, produkowanego w latach 1946–1955 roku w USA przez koncern Kaiser-Frazer, później Kaiser Motors. Pod marką Kaiser produkowano tylko jeden model samochodu, w ramach dwóch generacji, noszący w różnych odmianach i latach nazwy modelu: Manhattan, Virginian, Dragon i Carolina lub oznaczenia: Special, Custom i DeLuxe. Wyprodukowano łącznie niecałe 0,5 miliona egzemplarzy. Model ten po 1955 roku jeszcze był produkowany do 1962 roku w Argentynie jako Kaiser Carabela. Osobno produkowano pod amerykańską marką Kaiser tylko małoseryjny samochód sportowy Kaiser Darrin. Pierwsza generacja
Powstanie markiMarkę Kaiser utworzył w USA tuż po II wojnie światowej przemysłowiec Henry J. Kaiser, który wraz z Josephem Frazerem założył koncern Kaiser-Frazer[3]. Drugą utworzoną wówczas marką był bardziej luksusowy Frazer, przy czym oba samochody były pokrewne konstrukcyjnie. Początkowo pracowano nad nowoczesnym samochodem średniej wielkości z przednim napędem i tylnym zawieszeniem na drążkach skrętnych, o oznaczeniu K-85 od mocy silnika, lecz z powodu problemów technicznych i wysokich kosztów opracowania ostatecznie zdecydowano się w maju 1946 roku na tradycyjną konstrukcję z tylnym napędem, zunifikowaną z droższym Frazerem[3][4]. Zbudowano tylko sześć prototypów samochodu przednionapędowego, który różnił się od ostatecznego modelu m.in. mniejszą długością i rozstawem osi 2972 mm oraz mniejszym silnikiem o mocy 85 KM[5]. Ostateczny model z tylnym napędem otrzymał oznaczenie fabryczne K-100 i miał rozstaw osi 3137 mm (123,5 cala)[5]. Specyfiką samochodów Kaisera było to, że własnej produkcji były przede wszystkim nadwozia i podwozia, a w zakresie podzespołów mechanicznych opierano się na specjalizowanych renomowanych wytwórcach[6]. Samochody produkowane były w dawnej fabryce bombowców w Willow Run w stanie Michigan[4]. Modele 1947–1948Samochód zadebiutował w październiku 1946 roku na rok modelowy 1947, jako czterodrzwiowy sedan[5]. Początkowo podstawowy model otrzymał oznaczenie Special, lecz już na początku produkcji zrezygnowano z dodatkowego wyróżnika i samochód oznaczany był dalej po prostu jako Kaiser[3]. Konkurował na rynku z takimi samochodami ze średniej wyższej półki cenowej, jak Buick Special, Chrysler Windsor i Hudson Commodore[1]. 25 września 1947 roku natomiast wprowadzono lepiej wykończony model Kaiser Custom, nieróżniący się konstrukcyjnie, konkurujący z nieco droższymi samochodami, jak Buick Roadmaster[5]. ![]() ![]() Samochód wyróżniało bardzo nowoczesne nadwozie z gładkimi bokami, bez wystających błotników i stopni, będące obok Frazera pierwszym takim rozwiązaniem stylistycznym wśród pełnowymiarowych samochodów na rynku amerykańskim[a]. Autorem stylistyki był Howard „Dutch” Darrin[3]. Linia górna błotników przednich ciągnęła się aż do łagodnie opadającego tyłu samochodu[3]. Elegancję nadwozia podkreślała niewielka ilość ozdób, w tym brak listew bocznych, oraz niewielka atrapa chłodnicy o skomplikowanym wzorze poziomych i pionowych drobnych żaluzji[3]. Z przodu wystającego nosa maski było logo Kaisera w postaci chromowanej tarczy z literą „K” i sylwetką bizona, a poniżej napis „Kaiser” blokowym pismem[3]. Pod okrągłymi reflektorami były małe prostokątne światła parkingowe[3]. Z tyłu samochód miał małe prostokątne światła pozycyjne[3]. Dzięki gładkim bokom bardzo obszerne było wnętrze, a kanapa przednia i tylna miały 157 cm szerokości[3][7]. Samochód był sześcioosobowy (trzy osoby z przodu i z tyłu), przy czym według reklam na tylnej kanapie mieściły się wygodnie nawet cztery osoby[3]. Kaiser oferował przy tym szczególnie bogaty na rynku wybór kolorów samochodów i tapicerki[4]. Samochód napędzał silnik sześciocylindrowy rzędowy o pojemności 3,7 l (226,2 CID), dolnozaworowy, taki sam jak w samochodach Frazer[3]. Rozwijał moc 100 KM (brutto)[b] przy stopniu sprężania 7,3 (w samochodach wczesnej produkcji: 6,86)[3]. W modelu Custom za dopłatą dostępny był silnik z dwugardzielowym gaźnikiem zamiast jednogardzielowego, o mocy 112 KM[3]. Napęd był przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną, za dopłatą z nadbiegiem (81$)[3]. Opony miały rozmiar 6,50 × 15[1]. Silnik był produkowany przez zakłady Continental, a skrzynia biegów przez Borg-Warner[4]. ![]() Cena podstawowego modelu wynosiła 1868 dolarów, a Custom aż 2301 dolarów[1]. Samochód odniósł duży sukces jak na nową, stosunkowo drogą markę i wyprodukowano ich w pierwszym 1947 roku modelowym 70 474, w tym 5412 modelu Custom[5]. Osiągnęły one 2,08% udziału w rynku amerykańskim, z 14. miejscem na rynku[5]. Tuż po wojnie jednak w USA istniał wielki popyt na samochody, których produkcja była wstrzymana na czas wojny, a samochody Kaiser-Frazer obok Studebakera były pierwszymi nowo zaprojektowanymi konstrukcjami[8]. Problemem na dłuższą metę jednak okazało się pozycjonowanie marki Kaiser, która według wcześniejszych założeń miała produkować nieco mniejsze samochody i konkurować w bardziej popularnym tańszym segmencie rynku[3]. W 1948 roku wprowadzono jedynie niewielkie zmiany, przede wszystkim w zakresie zderzaka przedniego (z czterema kłami w miejsce dwóch) oraz zastosowania szerszych opon rozmiaru 7,10 × 15[9]. Z powodu inflacji znacznie wzrosły ceny, szczególnie bazowego modelu (o 20% – do 2244 dolarów), lecz mimo to produkcja wzrosła do 91 851 sztuk, w tym tylko 1263 Custom[9]. Modele 1949–1950![]() ![]() Na 1949 rok modelowy samochód we wrześniu 1948 roku przestylizowano i zmieniono jego nazewnictwo, w celu lepszego konkurowania z innymi markami, które w tym czasie również wprowadziły już nowe konstrukcje powojenne[2]. Podstawowy model nosił teraz oznaczenie Special, a lepiej wykończony – DeLuxe[10]. Nieco wydłużono nadwozie, a szersza atrapa chłodnicy sprawiała wrażenie większej szerokości, zgodnie z modą tego okresu[10]. Główną różnicę stanowił nowy przedni pas, z atrapą z trzech grubych poziomych belek na całą szerokość, z prostokątnymi światłami postojowymi na centralnej belce[10]. Górna belka miała pośrodku tłoczony napis „Kaiser”, zmieniono też medalion firmowy z literą K, umieszczony na chromowanym pasku w dolnej części nosa maski[10]. Powiększono prostokątne światła tylne i umieszczono je w dużych chromowanych oprawach[10]. Dodano boczną listwę na dolnej krawędzi nadwozia (szerszą w odmianie DeLuxe)[10]. W odmianie DeLuxe na błotnikach był umieszczony chromowany napis z nazwą koloru nadwozia[10]. Zmiany i ulepszenia także dotknęły wnętrza[10]. Poziome wskaźniki zostały zastąpione przez duży okrągły prędkościomierz przed kierowcą i taki zegar przed pasażerem[4]. Oprócz nadwozia sedan wprowadzono nowe odmiany nadwoziowe. Popularną odmianą okazał się nowatorski hatchback utility sedan (użytkowy sedan) – protoplasta nadwozia liftback, o profilu sedana, z dwuczęściową tylną klapą, której dolna część opuszczała się na dół, a górna z szybą podnosiła do góry[10]. Wersje te otrzymały dodatkowe nazwy: Special Traveler i DeLuxe Vagabond[10]. Lewe tylne drzwi były nieruchome, gdyż za nimi umieszczono koło zapasowe dla zwiększenia przestrzeni ładunkowej[10]. Dla zwiększenia ładowności samochód miał także wzmocnione resory i składaną tylną kanapę[10]. Reklamowano go jako bardziej praktyczny i stylowy, a przy tym tańszy od wszystkich typowych modeli kombi na rynku amerykańskim, także mniej prestiżowych marek[11]. Ze złożonym tylnym siedzeniem pojemność bagażnika wynosiła 2370 litrów, a po wymontowaniu siedzenia i z otwartą dolną klapą uzyskiwano aż 3 m (121 cali) długości przestrzeni ładunkowej[11]. Wprowadzono ponadto czterodrzwiowy „fałszywy” hardtop DeLuxe Virginian Hardtop Sedan i w listopadzie 1949 roku czterodrzwiowy kabriolet DeLuxe Convertible Sedan[10]. Oba miały nietypowe rozwiązanie w postaci drzwi ze stałymi chromowanymi ramkami okien oraz przeszklonego stałego słupka B, stwarzającego wrażenie lekkości[10]. Ceny samochodów nieco spadły, także dzięki przesunięciu niektórych elementów wyposażenia do opcjonalnych pakietów, które Kaiser wprowadził jako pierwszy producent na rynku[10]. Ceny zaczynały się od 1995 dolarów za podstawowy sedan Special i 2088 dolarów za Special Traveler do 2995 dolarów za hardtop Virginian i 3195 dolarów za kabriolet[2]. Samochody Kaiser 1950 roku modelowego były takie same, produkowane jedynie do lutego 1950 roku, gdyż Kaiser-Frazer przygotowywał nowy model samochodu[12]. W istocie powstały one z niesprzedanych samochodów z poprzedniego roku, kiedy okazało się, że sprzedaż jest niższa od ambitnych planów produkcyjnych prezesa firmy[4]. Łącznie w latach modelowych 1949 i 1950 powstało 92 705 samochodów (szacuje się, że 78 397 było z 1949 rocznika)[c]. Ogółem hardtopów i kabrioletów powstało tylko nieco ponad tysiąc, w tym 54–55 kabrioletów[d]. Dane techniczne
Druga generacja
Model 1951![]() ![]() Nietypowo, Kaiser 1951 roku modelowego wszedł do produkcji już od marca 1950 roku[16]. Całkiem nowe było nadwozie, również zaprojektowane przez Howarda Darrina i wyróżniające się nowoczesnością, a zwłaszcza dużym obszarem oszklenia[16]. Samochód miał krótszy o 13 cm rozstaw osi, lecz nadwozie było zgodnie z modą dłuższe, szersze i niższe[16]. Ponownie samochód miał gładkie boki, które już szeroko były stosowane w stylistyce, lecz wciąż niezaadaptowane przez wszystkich amerykańskich producentów[e]. Dynamiczną linię nadwozia podkreślał charakterystyczny dla nowych projektów Darrina uskok bocznej linii na wysokości tylnych okien[16]. Atrapę chłodnicy tworzyły dwie poziome belki, nisko umieszczone nad grubym zderzakiem, a maska była bardziej spłaszczona, mniej wystająca między błotnikami z tradycyjnymi okrągłymi reflektorami[16]. Na nosie maski zastosowano nowy medalion firmowy, a na jej szczycie po raz pierwszy ozdobę[16]. Światła tylne były tym razem pionowe, na końcach błotników formujących zalążki płetw[16]. Dynamiczną stylistykę podkreślała również dzielona przednia szyba, z typowym dla Darrina „zębem” na górnej krawędzi (Darrin dip), pochylona wraz ze słupkami A pod większym kątem niż u konkurencji[16]. Podobny niewielki „ząb” miała też stosunkowo duża tylna szyba[16]. Kaiser miał największą powierzchnię szyb spośród samochodów amerykańskich 1951 roku[4]. Ocenia się, że zapewniał również najlepszą spośród nich widoczność do przodu[16]. Szyba łatwo wypadała na zewnątrz przy zderzeniu, dla bezpieczeństwa[17]. Odpowiednio zaprojektowane dla wygody i bezpieczeństwa było również wnętrze, z deską rozdzielczą wyłożoną miękkim materiałem, zaś wysoko kończące się drzwi, otwierane pod kątem 75°, ułatwiały wsiadanie[16]. Projekt samochodu określony był przez producenta jako „anatomiczny” (Anatomic design) – „zaprojektowany, aby pasował do ciała”[16]. Silnik pozostał taki sam: sześciocylindrowy rzędowy dolnozaworowy o pojemności 3,7l (226,2 CID), jedynie nieco ulepszony[16]. Ze standardowym dwugardzielowym gaźnikiem rozwijał minimalnie większą moc 115 KM brutto[16]. Napęd był przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną (produkcji Borg-Warner), za dopłatą z nadbiegiem, albo automatyczną skrzynię biegów Hydra-Matic produkcji General Motors (dopłata 159 dolarów)[16][6]. Mimo klasycznej konstrukcji na ramie, inżynierowie postarali się osiągnąć mniejszą masę, niż u konkurencji, i niskie położenie środka ciężkości, co przekładało się na bardzo dobre prowadzenie[4]. ![]() ![]() W pierwszym roku nadal produkowano dwa modele różniące się tylko wyposażeniem i wykończeniem, oznaczone Special i DeLuxe[18]. Model DeLuxe różnił się zewnętrznie m.in. szeroką stalową ozdobną listwą ochronną u dołu boków nadwozia[15]. W stosunku do pierwszej generacji poszerzono gamę nadwozi. Oprócz czterodrzwiowego sedana i hatchbacka, nazwanego teraz Traveler w obu wersjach wykończenia, wprowadzono analogiczne odmiany dwudrzwiowe oraz dwudrzwiowe coupé: trzymiejscowe Business Coupe w gamie Special i sześciomiejscowe Club Coupe w gamie DeLuxe[18]. Czterodrzwiowe wersje Traveler miały w tej generacji już wszystkie drzwi użytkowe, gdyż koło zapasowe przeniesiono we wszystkich odmianach pod podłogę bagażnika[16]. Od lutego 1951 roku wprowadzono specjalną limitowaną wersję wykończenia DeLuxe Dragon, ze wzorzystą winylową tapicerką przypominającą domniemaną skórę smoka[16]. W pierwszej serii dostępne było dziewięć kombinacji kolorystycznych, w drugiej serii oferowanej od lutego do kwietnia dodano winylowe pokrycie dachu i były trzy wersje kolorystyczne: Silver Dragon, Golden Dragon i Emerald Dragon, zaś w trzeciej serii dostępnej od maja do listopada był jeden wariant Jade Dragon[16]. Ceny czterodrzwiowych sedanów wynosiły od 2212 dolarów za Special i 2328 dolarów za DeLuxe[15]. Samochód spotkał się ze sporym zainteresowaniem i wyprodukowano ich 122 302, aczkolwiek sprzyjał temu przedłużony rok modelowy[16][f]. Był to najwyższy wynik w historii Kaisera, mimo to udział w rynku wynosił nadal jedynie 2,10% (13 miejsce)[16]. Większość (71 568) przypadała na model DeLuxe. Najpopularniejsze były czterodrzwiowe sedany, a modele Traveler znalazły tym razem jedynie 4095 nabywców[15]. Oprócz głównej fabryki w Willow Run, produkowano je też w Jackson w Michigan i Portland w Oregon[16]. Konkurencją były takie samochody, jak Buick Special i Super, Oldsmobile 88, Chrysler Windsor, DeSoto Custom, Hudson Super, Nash Ambassador[15]. W ankiecie czasopisma „Popular Mechanics”, 58% użytkowników oceniło samochód jako doskonały, a 33% jako dobry[19]. Doceniano go przede wszystkim za styl i przestronność, widoczność, prowadzenie i własności jezdne[19]. Z ujemnych cech krytykowano przede wszystkim jakość spasowania (przecieki wody, grzechotanie)[19]. Wady te uległy jednak poprawie w 1952 roku[6]. Model 1952W grudniu 1951 roku 5579 niesprzedanych samochodów zostało oznaczonych jako 1952 rok modelowy i przemianowanych na Kaiser Virginian Special / DeLuxe[20]. Oprócz nazwy na błotnikach przednich, otrzymały one mocowane z tyłu odchylane koło zapasowe w „stylu europejskim”[4][21]. 14 marca 1952 roku natomiast wprowadzono odświeżone właściwe modele 1952 roku. Podstawowy teraz przejął oznaczenie DeLuxe, ponownie bez nazwy własnej, a lepiej wykończony otrzymał nazwę Manhattan (po wycofanym samochodzie wyższej klasy Frazer Manhattan)[20]. Atrapę chłodnicy teraz tworzyła jedna gruba górna belka na całą szerokość, z wkomponowanymi prostokątnymi światłami postojowymi na brzegach[20]. Bardziej rozbudowany został natomiast gruby przedni zderzak oraz zmieniono emblemat na nosie maski, wpisany w szerokie „V”. Z tyłu powiększono i wydłużono lampy na końcach błotników[20]. Wprowadzono ulepszenia w zawieszeniu i wyposażeniu[20]. Model Manhattan różnił się zewnętrznie m.in. szeroką stalową ozdobną listwą ochronną u dołu boków nadwozia zamiast wąskiej[22]. W 1952 roku wyprodukowano tylko 29 284 samochody, w tym 5579 sztuk modelu Virginian z początku roku, 6288 sztuk nowego modelu DeLuxe i 17 417 modelu Manhattan[22][g]. Nowe modele produkowane od marca podrożały średnio o 14%[22]. Dziennikarz motoryzacyjny Floyd Clymer określił w 1952 roku Kaisera jako jeden z najlepiej prowadzących się samochodów, o bardzo dobrym rozkładzie masy, solidny i ekonomiczny; podtrzymując opinię, że samochody produkcji Kaisera są „znacznie lepsze, niż większość ludzi uważa”[6]. Prędkość maksymalna według testu wynosiła ok. 146 km/h[6]. Najlepsze testowe przyspieszenie od 0 do 97 km/h wynosiło 14,5 s[h]. Model 1953Kaiser 1953 W samochodach 1953 roku modelowego, produkowanych od października 1952 roku, przeprowadzono ponownie jedynie drobny lifting[23]. Głównie widoczne były przestylizowane powiększone chromowane oprawy reflektorów i dodane chromowane płetwy na tylnych błotnikach, ponadto zmieniła się ozdoba na masce[23]. Pokrywa bagażnika miała obecnie wewnętrzne zawiasy zamiast zewnętrznych[23]. Odświeżono ponadto wnętrze samochodu[23]. Napęd pozostał taki sam, lecz dzięki zmianom kolektora dolotowego i wylotowego moc silnika wzrosła do 118 KM[17][i]. Czas przyspieszenia do 97 km/h skrócił się do 14 sekund[17] Oprócz modeli DeLuxe i Manhattan, wprowadzono najtańszy model Carolina oraz najdroższy luksusowy Dragon[23]. Dragon dostępny był tylko jako czterodrzwiowy sedan z najlepszym wykończeniem i wyposażeniem standardowym, w tym automatyczną skrzynią biegów, radiem i szerszymi oponami 7,10 × 15[23]. Wyróżniał się złoconymi emblematami i ozdobami oraz pokryciem dachu z winylu Bambu, imitującego fakturę bambusu, a także tabliczką z grawerowanym nazwiskiem nabywcy na desce rozdzielczej[23]. Ozdoby i wyposażenie modelu Dragon były też dostępne dla innych modeli w pakiecie AG100 (1184 dolary)[23]. Zrezygnowano w gamie z nadwozi coupe i dwudrzwiowej odmiany Traveler[23]. Jako opcja w ciągu roku pojawiło się wspomaganie układu kierowniczego[4]. W 1953 roku wyprodukowano 43 496 samochodów, co dało Kaiserowi dopiero 16. miejsce na rynku, z udziałem 0,71%[23][j]. Ceny sięgały od 2313 dolarów za dwudrzwiowy sedan Carolina przez 2650 za czterodrzwiowy sedan Manhattan do 3924 dolarów za model Dragon[24]. Ten ostatni, wyprodukowany w liczbie 1277 sztuk, miał konkurować z samochodami takimi jak: Cadillac Series 62, Lincoln Capri i Packard Patrician[24]. Model 1954–1955W marcu 1954 roku przeprowadzono większy lifting dotychczasowego modelu[25]. Całkiem zmieniono i unowocześniono pas przedni, z atrapą chłodnicy z wklęsłych pionowych chromowanych pasków przypominających fiszbiny, oraz z owalnymi pionowymi oprawami reflektorów, obejmującymi także małe okrągłe światła parkingowe/kierunkowskazy poniżej[25]. Inspiracją dla nowego wyglądu był samochód koncepcyjny Buick XP-300, przez co pas przedni w zakresie samych reflektorów stał się podobny do Buicka[k]. Maska między błotnikami była bardziej spłaszczona, a na niej umieszczono ozdobny chwyt powietrza[26]. Powiększono lampy tylne, których klosze były zintegrowane z chromowanymi płetwami i zachodziły na górną krawędź błotników[25]. Powrócono do oferowania tylko dwóch modeli, z których podstawowy ponownie został oznaczony Special, a lepiej wyposażonym modelem pozostał Manhattan[25]. Samochody obu modeli nowej produkcji wyróżniały się ponadto powiększoną kosztem słupków C dużą trzyczęściową szybą tylną[4]. 3500 ubiegłorocznych samochodów Manhattan otrzymało jednak nową stylistykę pasa przedniego, przy pozostawieniu mniejszej szyby tylnej, i było sprzedawanych na początku 1954 roku jako model Special pierwszej serii[4]. Pozostawiono w gamie tylko nadwozia 2- i 4-drzwiowego sedana[25]. Dotychczasowy silnik Supersonic o mocy 118 KM był dostępny tylko w modelu Special, natomiast Manhattan otrzymał wersję tego silnika nazwaną Super Power, doładowaną sprężarką McCulloch, rozwijającą moc 140 KM brutto[25]. Napęd w obu odmianach był nadal przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną, za dopłatą z nadbiegiem, lub nową automatyczną skrzynię biegów Dual Range Hydra-Matic (178 dolarów)[25]. Z uwagi na połączenie firm Kaiser-Frazer i Willys-Overland, produkcję wszystkich samochodów osobowych przeniesiono w tym roku do fabryki Willysa w Toledo w Ohio[27]. Mimo nowoczesnego wyglądu, sprzedaż znacząco spadła i powstało tylko 929 nowych sztuk modelu Special i 4325 Manhattan[28]. Ceny pozostały podobne, wynosząc do 2670 dolarów za czterodrzwiowy sedan Manhattan[28]. Kaiser był pionierem na rynku amerykańskim w zastosowaniu silnika ze sprężarką[28]. Pomimo tej nowości, klienci wybierali jednak samochody średniej klasy konkurencji, głównie dużych koncernów, z nowszymi mocniejszymi górnozaworowymi silnikami V8 (jak Buick Super, Oldsmobile 88, DeSoto Firedome, a także 6-cylindrowy, lecz mocniejszy Hudson Hornet)[29]. W 1955 roku przedsiębiorstwo, przemianowane na Kaiser-Willys, zdecydowało o zakończeniu produkcji samochodów osobowych, ponosząc straty i nie mogąc poświęcić funduszy na rozwój nowych modeli, ani silników V8, w celu sprostania konkurencji[29][4]. W tym roku pozostał w ofercie tylko model Manhattan, z minimalnymi zmianami, w tym nieco zmienionym ozdobnym chwytem powietrza na masce (dodano na górnej powierzchni po dwa karby po obu stronach środkowej płetwy)[29][30]. Na rynek USA wyprodukowano tylko 480 samochodów, w tym 270 stanowiły przenumerowane niesprzedane samochody z poprzedniego roku, a 210 było z nowej produkcji[29][l]. Produkcja w ArgentynieNa mocy porozumienia z rządem argentyńskim, 1021 samochodów Manhattan wyprodukowano w drugiej połowie 1955 roku na eksport do Argentyny[29][31]. Samochody w wersji eksportowej nie miały jednak sprężarek[31]. Oprzyrządowanie do produkcji samochodu zostało następnie sprzedane nowo utworzonej argentyńskiej firmie Industrias Kaiser Argentina (IKA), której głównymi udziałowcami był Kaiser i państwowy argentyński producent IAME[31]. W Argentynie samochód był produkowany nadal bez większych zmian w nowo zbudowanej fabryce w Santa Isabel od 25 lipca 1958 do 1962 roku jako Kaiser Carabela[31]. Powstało ich 8126, przy tym był to największy samochód osobowy produkowany w historii w Argentynie[31]. Dane techniczne
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Information related to Kaiser (samochód) |
Portal di Ensiklopedia Dunia