|
Belizariusz
Belizariusz, łac. Flavius Belisarius, gr. Βελισάριος (ur. ok. 505[1], zm. w marcu 565[2]) – wódz armii bizantyńskiej, który prowadził zwycięskie kampanie wojenne w czasach panowania Justyniana I Wielkiego. ŻyciorysBelizariusz urodził się w miejscowości Germane, dziś noszącej nazwę Saparewa Banja, która jest położona w zachodniej Bułgarii. Pochodził od zromanizowanych Gotów, Traków[3] lub Słowian[4][5][6]. Jego ojciec był najprawdopodobniej właścicielem ziemskim. Karierę wojskową rozpoczynał jako oficer gwardii cesarskiej[7]. Podczas wojny Bizancjum z Persją, jako magister militum per Orientem został wodzem naczelnym armii na Wschodzie. Po pierwszych niepowodzeniach, w 530 roku zwyciężył Persów w bitwie pod Darą[8], ale w 532 roku[8] przegrał wielką bitwę pod Sura nad Eufratem, po czym został pozbawiony dowództwa, oskarżony o tchórzostwo i odwołany do stolicy[9]. W Konstantynopolu uczestniczył w krwawym stłumieniu powstania Nika w 532 roku. Na polecenie cesarza Justyniana w roku 533 Belizariusz przeprawił się do Afryki, zajął Kartaginę i w bitwach pod Ad Decimum i pod Trikamarum pokonał wandalskiego króla Gelimera[8]. Po podboju państwa Wandalów w Afryce Północnej odbył triumf w Konstantynopolu[10]. W 535 roku[11] Belizariusz wylądował na Sycylii i wkroczył do Syrakuz. Następnie przeprawił się do Italii, gdzie po zwycięskiej bitwie zdobył Neapol (jedyne miasto, które stawiało opór armii bizantyjskiej). Król Ostrogotów, Witiges, oddał Belizariuszowi Rzym bez walki i wycofał się do Rawenny[12]. Potem jednak oblegał Belizariusza w Rzymie przez ponad rok. Belizariuszowi udało się w końcu odeprzeć oblężenie i ścigając Witigisa zajął Rawennę, biorąc króla Ostrogotów do niewoli[13][14]. Belizariusz wrócił do Bizancjum, oficjalnie po to, by objąć dowództwo na Wschodzie[15], jednak Justynian odmówił mu triumfu. Wskutek intryg dworskich utracił w 542 roku dowództwo armii. Jednakże w roku 544 powierzono mu zadanie ustabilizowania sytuacji w Italii, nad którą kontrolę odzyskali Goci. W latach 544–548 działał w Italii, lecz nie odniósł większych sukcesów z powodu braku wojska (kolejne zajęcie i opuszczenie Rzymu). W roku 548 powrócił do Konstantynopola, gdzie wsławił się jego obroną przed wojskami huńskimi w roku 559[11]. Według zapisanej pod koniec XII wieku legendy Belizariusz pod koniec życia popadł w niełaskę u cesarza i wrócił do Konstantynopola, gdzie został oślepiony i musiał żebrać na ulicach[16]. W rzeczywistości w chwili zagrożenia miasta w roku 563 władca raz jeszcze zwrócił się do niego o pomoc[17], a ostatnie lata życia spędził w dostatku dzięki zebranym bogactwom. Zmarł w Konstantynopolu w 565 roku[18]. Sekretarzem Belizariusza był Prokopiusz z Cezarei[19], który opisał dzieje walk w Afryce i Italii (De bello Wandalorum i De bello Gothico), oraz napisał Historię sekretną. RodzinaŻoną Belizariusza była Antonina, faworyta cesarzowej Teodory, posiadająca duży wpływ na męża, co nie przeszkadzało jej w utrzymywaniu intymnych stosunków z jednym z domowników imieniem Teodozjusz[20]. Jedynym dzieckiem z tego małżeństwa była córka, która w 543 roku została zaręczona z wnukiem cesarzowej Teodory[21]. Odniesienia w kulturzePostać tę wykorzystał w oświeceniowej powieści filozoficznej Belisaire (1767) Jean-François Marmontel. Belizariusz jest głównym bohaterem opery Gaetana Donizettiego Belisario (1835-36) oraz powieści Roberta Gravesa Belizariusz, a także sześciotomowego cyklu powieści Davida Drake’a i Erica Flinta, osadzonych w rzeczywistości alternatywnej. W literaturze polskiej postać Belizariusza (na tle wojen z Gotami o panowanie nad Italią) przedstawiła Hanna Malewska w powieści historycznej Przemija postać świata. Jego postać po legendarnym oślepieniu przedstawił Jacques-Louis David na obrazie zatytułowanym Żebrzący Belizariusz. Również żebrzący, ślepy Belizariusz, grafika według Van Dycka, to pierwszy ze sławnych obrazów odtwarzanych przez wytworne towarzystwo w powieści Goethego Powinowactwa z wyboru. Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba):
|
||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
