Język tamilski

தமிழ்
Obszar	głównie Indie i Sri Lanka
Liczba mówiących	ok. 68 mln
Pismo/alfabet	tamilskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki drawidyjskie; Języki południowodrawidyjskie; Język tamilski;
Status oficjalny
język urzędowy	Indie (Tamil Nadu), Sri Lanka, Singapur
Ethnologue	2 prowincjonalny↗
Kody języka
ISO 639-1	ta
ISO 639-2	tam
ISO 639-3	tam
IETF	ta
Glottolog	tami1289
Ethnologue	tam
GOST 7.75–97	там 655
WALS	tsp, tml
	Występowanie
	; Zasięg języka tamilskiego
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku tamilskim
	Słownik języka tamilskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Ten artykuł od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Język tamilski (tamil), tamilski: தமிழ் (tamizh) – język z rodziny drawidyjskiej, jej grupy południowej. Drugi, obok języka telugu, pod względem liczby użytkowników język tej rodziny – posługuje się nim około 65 mln Tamilów. Zamieszkują oni głównie południowoindyjski stan Tamil Nadu (60 mln) oraz wyspę Cejlon (4 mln). Językiem tym posługuje się także ponad milion emigrantów tamilskich w Malezji i Singapurze. Język urzędowy Singapuru, Sri Lanki i stanu Tamil Nadu.

Tamilski język literacki wykształcił się już w I w. n.e. Do zapisu używa się odrębnego pisma południowoindyjskiego (pisma tamilskiego).

System fonologiczny

Samogłoski

	Krótkie			Długie
	Przednie	Centralne	Tylne	Przednie	Centralne	Tylne
Wysokie	i		u	i ː		u ː
Wysokie	இ		உ	ஈ		ஊ
Średnie	e		o	e ː		o ː
Średnie	எ		ஒ	ஏ		ஓ
Niskie		a		(a i )	a ː	(a w )
Niskie		அ		ஐ	ஆ	ஒள

Spółgłoski

W przeciwieństwie do większości języków indyjskich, w tamilskim nie ma rozróżnienia spółgłosek przydechowych i nieprzydechowych. W poniższej tabelce podano fonemy języka tamilskiego wraz z odpowiadającymi im znakami graficznymi w alfabecie tamilskim. W nawiasach obok podstawowej formy fonemu podano tzw. alofony, czyli najważniejsze warianty danego dźwięku.

	Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Retrofleksywne	Podniebienne	Tylnojęzykowe
Zwarte	p (b )	t̪ (d̪)		ʈ (ɖ )	ʨ (ʥ )	k (g) (x )
Zwarte	ப	த		ட	ச	க
Nosowe	m	n̪	ṉ	ɳ	ɲ	ŋ
Nosowe	ம	ந	ன	ண	ஞ	ங
Uderzeniowe		ɾ̪
Uderzeniowe		ர
Drżące			r
Drżące			ற
Półotwarte centralne	ʋ			ɻ	j
Półotwarte centralne	வ			ழ	ய
Półotwarte Boczne		l̪		ɭ
Półotwarte Boczne		ல		ள

W zależności od pozycji w wyrazie, poszczególne grafemy mogą oznaczać różne dźwięki. Podobnie jak w wielu innych językach, sąsiadujące ze sobą spółgłoski wykazują skłonność do upodobnienia pod względem miejsca i sposobu artykulacji. Wyrazy zapożyczone (zwykle z sanskrytu lub angielskiego) zazwyczaj zachowują wymowę języka pierwotnego, np. bas z ang. bus. Poniższa tabelka przedstawia wykaz grafemów spółgłoskowych i odpowiadające im dźwięki:

Grafem		Wymowa		Przykłady
க்	k	k	w nagłosie i przy podwojeniu bezdźwięcznie, jak polskie k	கால் kāl [kɑ ː l] „stopa”, பக்கம் pakkam [ˈ p ak ːʌ m] „strona”
		g	po spółgłoskach nosowych dźwięcznie, jak polskie g	நாங்கள் nāṅkaḷ [ˈ n̪ɑ ː ŋɡə ɭ] „my”
		x	między samogłoskami tylnymi i centralnymi jak polskie ch	போகும் pōkum [ˈ p o ːxu m] „pójdzie”
		ɣ	między samogłoskami przednimi dźwięcznie jak h w "Bohdan"	செய்கிறேன் ceykiṟēṉ [ˈ s e jɣi r e ː n] „robię”
ங்	ṅ	ŋ	jak ng w ang. sing	இங்கே iṅkē [ˈ iŋɡ e ː] „tutaj”
ச்	c	s	w nagłosie i między samogłoskami bezdźwięcznie jak polskie s	சோறு cōṟu [ˈso ː r ɯ] „gotowany ryż”, பசி paci [ˈ p asi] „głód”
		ʨ	przy podwojeniu jak polskie ć	பேச்சு pēccu [ˈ p e ːʨɯ] „mowa”
		ʥ	po spółgłosce nosowej jak polskie dź	கொஞ்சம் koñcam [ˈ k ɔ ɲʥʌ m] „trochę”
ஞ்	ñ	ɲ	jak polskie ń	பஞ்சு pañcu [ˈ p aɲʒ ɯ] „bawełna”, ஞாபகம் ñāpakam [ˈɲɑ ː b ə x ʌ m] „wspomnienie”
ட்	ṭ	ʈ	w nagłosie (jedynie wyrazów zapożyczonych) oraz przy podwojeniu jako bezdźwięczna spółgłoska retrofleksywna (t z wygiętym do tyłu językiem)	டீ ṭī [ʈi ː] ang. „tea”, கட்டு kaṭṭu [ˈ k aʈ ːɯ] „wiązać”
ட்	ṭ	ɖ	po spółgłoskach nosowych oraz między samogłoskami wymawiana jako d z wygiętym do tyłu językiem	ஆண்டு āṇṭu [ˈ ɑ ː ɳɖɯ] „rok”, படம் paṭam [ˈ p aɖʌ m] „obraz”
ண்	ṇ	ɳ	retrofleksywne (wymawiane z wygiętym do tyłu językiem) n	பணம் paṇam [ˈ p aɳʌ m] „pieniądze”
த்	t	t̪	w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie t	தாய் tāy [t̪ɑ ː j] „matka”, சத்தம் cattam [ˈ s at̪ːʌ m] „upadek”
		d̪	po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie d	அந்த anta [ˈ a n̪d̪ə] „tamten”
		ð	między samogłoskami jak th w ang. the	மாதம் mātam [ˈ m ɑ ːðʌ m] „miesiąc”
ந்	n	n̪	jak polskie n	நான் nāṉ [n̪ɑ ː n] „ja”
ப்	p	p	w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie p	பல் pal [pa l] „ząb”, உப்பு uppu [ˈ up ːɯ] „sól”
		b	po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie b	பாம்பு pāmpu [p ɑ ː mbɯ] „wąż”
		β	między samogłoskami wymawiane dźwięcznie	தீபம் tīpam [ˈ t̪i ːβʌ m] „lampa”
ம்	m	m	jak polskie m	மீன் mīṉ [mi ː n] „ryba”
ய்	y	j	jak polskie j	யார் yār [jɑ ː ɾ] „kto”
ர்	r	ɾ	jak polskie r z jednym uderzeniem czubka języka	அரை arai [ˈ aɾa i̯] „połowa”
ல்	l	l	jak polskie l	காலம் kālam [ˈ k ɑ ːlʌ m] „czas”
வ்	v	ʋ	podobne do polskiego w	வானம் vānam [ˈʋɑ ː n ʌ m] „niebo”
ழ்	ḻ	ɻ	spółgłoska retrofleksyjna dźwięczna, brzmiąca pośrednio między polskim ż, l i „angielskim” r	வழி vaḻi [ˈ ʋ aɻi] „droga”
ள்	ḷ	ɭ	retrofleksyjne l	நீளம் nīḷam [ˈ n̪ɨ ːɭʌ m] „długość”
ற்	ṟ	r	między samogłoskami jako "wibrujące" r z kilkoma uderzeniami czubkiem języka	அறை aṟai [ˈ ara i̯] „pokój”
		tː r	przy podwojeniach wymawiane jako połączenie dziąsłowego t i r	காற்று kāṟṟu [ˈ k ɑ ːt ː rɯ] „wiatr”
		d r	po nosowych wymawiane jako połączenie dziąsłowego d i r	பன்றி paṉṟi [ˈ p a nd ri] „świnia”
ன்	ṉ	n	dziąsłowe n	பூனை pūṉai [ˈ p u ːna i̯] „kot”
ஜ்	j	ʥ	jak polskie dź	ஜாதி jāti [ˈʤɑ ː ð i] „kasta”
ஷ்	ṣ	ʂ	retrofleksywne (wymawiane z odgiętym do tyłu językiem) sz	கஷ்டம் kaṣṭam [ˈ k aʂʈ ʌ m] „trudność”
ஸ்	s	s	jak polskie s	புஸ்தகம் pustakam [ˈ p ust ʌ x ʌ m] „książka”
ஹ்	h	ɦ	dźwięczne h	ஹஜி haji [ˈɦa ʤ i] „hadżdżi”
ஃ	ḵ	h	przydech krtaniowy, jak angielskie h w have	அஃறிணை aḵriṇai [ˈ ahr ɨ ɳ ɛ i̯] „rodzaj nijaki”

Morfologia

Z punktu widzenia typologicznego tamilski jest językiem aglutynacyjnym, relacje gramatyczne odzwierciedlane są za pomocą systemu sufiksów i postpozycji.

Składnia

Tamilski jest językiem typu SOV, czyli czasownik występuje zwykle na końcu zdania. Jednak składnia języka jest dość elastyczna i może on pojawiać się także w innych miejscach, powodując subtelne różnice w znaczeniu.

Tamilski preferuje postpozycję w stosunku do prepozycji. Podmiot zdania nie musi być wyrażony bezpośrednio (podmiot gramatyczny), może pozostać domyślny. Nie jest też obowiązkowe występowanie zarówno orzeczenia, jak i dopełnień. Zdanie może składać się jedynie z czasownika (np. muṭintuviṭṭatu – ukończony) lub tylko z podmiotu i dopełnienia (atu eṉ vīṭu – to [jest] mój dom). Język tamilski nie posiada łącznika, a więc formy osobowej czasownika być, służącej do łączenia cech obiektu z samym obiektem w ramach zdania.

Słownictwo

Zasób leksykalny w większej części drawidyjski, istnieje pewna ilość zapożyczeń z sanskrytu, języków munda i innych. W odróżnieniu od innych języków drawidyjskich stopień sanskrytyzacji słownictwa jest stosunkowo niewielki.

System pisma

Osobny artykuł: Pismo tamilskie.

Pismo tamilskie to alfabet sylabiczny, a więc jeden znak oznacza jedną sylabę. Większość znaków składa się z elementu spółgłoskowego i samogłoskowego, choć istnieją też grafemy oznaczające samodzielne samogłoski. Alfabet tamilski zawiera 12 elementów samogłoskowych, 18 spółgłoskowych, co daje razem 276 znaków kombinowanych. Oprócz tego jest też 5 znaków grantha, służących do zapisu słów zapożyczonych z sanskrytu.

Zobacz też

Tamilska Wikipedia