Dolina Trackich Królów (bułg. Долина на тракийските царе) – region w środkowej Bułgarii, w okolicach miast Kazanłyk i Szipka, słynący z licznych kurhanów i grobowców trackich datowanych na I tysiąclecie p.n.e. i wczesny okres rzymski. Region ten jest znany z wyjątkowego dziedzictwa archeologicznego, łączącego aspekty kultury, sztuki i rytuałów pogrzebowych starożytnych Traków.

Dolina znajduje się w północno-środkowej części Bułgarii, w paśmie Starej Płaniny i dolinie rzeki Tundża. Obejmuje obszar otaczający miasta Kazanłyk i Szipka, znany również jako „Dolina Róż” (ze względu na uprawy damasceńskich róż olejowych)^[1].

W Dolinie Trackich Królów znajduje się ok. 1500 trackich mogił i grobowców; na obszarze tym zlokalizowane było też Seuthopolis, stolica państwa Seutesa III^[1].

Pierwsze ślady osadnictwa w dolinie pojawią się ok. 10 000 lat p.n.e. Większość kurhanów pochodzi z początków epoki hellenistycznej i są one świadectwem wysokich ambicji i możliwości gospodarczych trackiej arystokracji. Kurhany osiągają wysokość do 20 metrów i średnicę do 50 metrów; kurhany są niejednolite zarówno pod względem architektury, jak i pod względem użytych materiałów konstrukcyjnych. Większość badanych współcześnie kurhanów została wcześniej obrabowana, często już w starożytności (zob. grobowiec w Kazanłyku)^[2].

Grobowce zlokalizowane w dolinie można podzielić na cztery charakterystyczne grupy, co sugeruje, że należały one do osobnych klanów czy grup arystokratycznych. Grobowce były poddawane rozbudowie i ponownemu użyciu, tak więc mogły służyć jako nekropolie rodzinne^[3].

Region słynie z ponad 150 kurhanów, w których odkryto grobowce należące do władców, arystokracji oraz wojowników trackich. Należą do nich m.in.:

• Grobowiec w Kazanłyku – najstarszy i najlepiej zachowany grobowiec w regionie, wpisany na listę Światowego dziedzictwa UNESCO. Malowidła w jego wnętrzu ukazują sceny bankietów i rytuałów pogrzebowych.
• Grobowiec Seutesa III – znany jako „Grób Króla” (Seutesa III), odkryty w kurhanie Goliama Kosmatka. Zawiera pozostałości monumentalnych struktur oraz artefakty z brązu i złota^[4].

Trackie grobowce słyną z bogatych dekoracji, które obejmują malowidła, freski oraz rzeźbienia przedstawiające sceny mitologiczne, życie codzienne oraz rytuały. Istnieje hipoteza, że grobowce te były nie tylko miejscami pochówku, ale również świątyniami, w których odbywały się obrzędy ku czci bogów i przodków^[5].

Herodot następująco opisuje tracki obrządek pogrzebowy arystokracji: "Pogrzeby bogaczów tak się odbywają: przez trzy dni wystawia się zwłoki, zarzyna wszelakie bydlęta ofiarne i ucztuje, opłakawszy wprzód zmarłego; potem zwłoki pali się lub grzebie. Po usypaniu mogiły urządzają wszelkiego rodzaju igrzyska, w których największe nagrody wyznacza się za pojedynek, stosownie do jego znaczenia"^[6]. Trakowie rytualnie niszczyli dary składane do grobu, jak i rozczłonkowywali ciało zmarłego, co miało być odzwierciedleniem mitu o rozszarpaniu Orfeusza^[7].

Dolina Trackich Królów jest atrakcją turystyczną i ważnym elementem bułgarskiego dziedzictwa narodowego. Lokalne muzea, takie jak Muzeum Historyczne w Kazanłyku, prezentują eksponaty z wykopalisk archeologicznych. Wiele grobowców jest otwartych dla zwiedzających, choć niektóre z nich są chronione, aby zapobiec zniszczeniom. Tak jest na przykład w Kazanłyku, gdzie dla zwiedzających udostępniona jest dokładna replika oryginalnego grobowca^[8].

W regionie regularnie odbywają się festiwale promujące kulturę i historię Traków. Jednym z najważniejszych jest Festiwal Róż, organizowany w Kazanłyku, który łączy tradycje różanej doliny z historią regionu.

Zobacz multimedia związane z tematem: Dolina Trackich Królów

• Trakowie
• Historia Bułgarii

• Publikacje
  • Iwan Wenedikow, Todor Gerasimow: Sztuka tracka. T. 2. Warszawa: Arkady, 1978.
  • Jean-Luc Martinez, Alexandre Baralis, Néguine Mathieux, Milena Tonkova, Totko Stoyanov: L'épopée des rois thraces : des guerres médiques aux invasions celtes, 479-278 av. J.-C. : découvertes archéologiques en Bulgarie. Paris: Musée du Louvre, 2015. ISBN 978-2-35031-498-3. (fr.).
  • Jeffrey Spier, Timothy Potts, Sara Cole, Margarit Damyanov, Zosia Archibald, Christo Popov, Julia Tzetkova, Matthew Sears: Ancient Thrace and the Classical World: Treasures from Bulgaria, Romania, and Greece. Los Angeles: J. Paul Getty Museum, 2024. ISBN 978-1-60606-940-0. (ang.).
  • Olga Ignatowska. Dolina Trackich Królów. „Archeologia Żywa”. 1 (95), s. 71-75, styczeń - marzec 2025. Wrocław: Instytut Badań Historycznych i Krajoznawczych. ISSN 1426-7055. 

• Strony WWW
  • The Valley of the Thracian Kings. Archaeology in Bulgaria. [dostęp 2024-12-12].
  • Kazanlak, Rose Valley & The Valley of the Thracian Kings. Plovdiv Trips. [dostęp 2024-12-12].
  • Valley of the Thracian Kings. Rose Festival Kazanlak. [dostęp 2024-12-12].
  • The Valley of Thracian Kings. Ancient Bulgaria. [dostęp 2024-12-12].