Ταταρική γλώσσα

Ταταρικά
	татар теле
Ταξινόμηση	Αλταϊκές Τουρκικές Κιπτσάκ; ;
Σύστημα γραφής	κυριλλικό αλφάβητο, λατινική γραφή, Γιαναλίφ και Αραβική γραφή
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσα	Ταταρστάν
ISO 639-1	tt
ISO 639-2	tat
ISO 639-3	tat
SIL	ITA

Η Ταταρική γλώσσα (Ταταρικά: татар теле ή татарча, αραβικό αλφάβητο: تاتار تلی ή طاطار تيلي)^[1] είναι Τουρκική γλώσσα που χρησιμοποιείται από τους Τατάρους. Ομιλείται κυρίως στο Ταταρστάν, στη Δημοκρατία του Μπασκορτοστάν και στην Περιφέρεια Νίζνι Νόβγκοροντ. Δεν πρέπει να συγχέεται με την Κριμαϊκή Ταταρική γλώσσα, με την οποία είναι στενά συνδεδεμένη και είναι αμοιβαία κατανοητές.

Γεωγραφική κατανομή

Η Ταταρική γλώσσα ομιλείται από περίπου 5,3 εκατομμύρια άτομα στη Ρωσία. Επίσης, ομιλείται στην Ουκρανία, στην Κίνα, στη Φινλανδία, στην Τουρκία, στο Ουζμπεκιστάν, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στη Ρουμανία, στο Αζερμπαϊτζάν, στο Ισραήλ, στο Καζακστάν, στη Γεωργία, στη Λιθουανία, στη Λετονία και σε άλλες χώρες. Συνολικά, η γλώσσα έχει πάνω από 7 εκατομμύρια ομιλητές παγκοσμίως.

Επίσημο καθεστώς

Τα Ταταρικά, μαζί με τα Ρωσικά, είναι η επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας του Ταταρστάν. Το Ταταρικό αλφάβητο βασίζεται στο Κυριλλικό με την προσθήκη μερικών επιπλέον γραμμάτων. Η Δημοκρατία του Ταταρστάν πέρασε ένα νόμο το 1999, ενώ άρχισε να ισχύει από το 2001, εγκαθιδρύοντας ένα επίσημο Ταταρικό λατινικό αλφάβητο, αν και τελικώς απορρίφθηκε από το Ταταρικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004. Το αραβικό και λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιούνται ανεπίσημα. Όλες οι επίσημες πηγές στο Ταταρστάν πρέπει να χρησιμοποιούν το Κυριλλικό αλφάβητο στις ιστοσελίδες και στις εκδόσεις. Σε άλλες περιοχές, όπου τα Ταταρικά δεν έχουν επίσημο καθεστώς, η χρήση ενός συγκεκριμένου αλφαβήτου εξαρτάται από την προτίμηση του συγγραφέα.

Η ταταρική γλώσσα ήταν ντε φάκτο επίσημη γλώσσα στη Ρωσία το 1917, αλλά μόνο στην Ταταρική Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία. Επίσης, τα Ταταρικά θεωρούνταν ως η επίσημη γλώσσα του Κράτους Ιντέλ-Ουράλ, ενός βραχύβιου κράτους στον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο. Επίσης, η Ρωσία των Μπολσεβίκων δεν αναγνώριζε τις επίσημες γλώσσες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν γλώσσες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μερικές δημοκρατίες.

Η χρήση των Ταταρικών ξεκίνησε να μειώνεται από τη δεκαετία του 1930. Στη δεκαετία του 1980, η μελέτη και η διδασκαλία των Ταταρικών στη δημόσια εκπαίδευση είχε περιοριστεί στα αγροτικά σχολεία. Ωστόσο, οι Ταταρόφωνοι μαθητές είχαν μικρές πιθανότητες να μπουν σε κάποιο πανεπιστήμιο, επειδή η ανώτερη εκπαίδευση ήταν διαθέσιμη στα Ρωσικά σε σχεδόν αποκλειστικό επίπεδο.

Το 2001, τα Ταταρικά θεωρούνταν ως ενδεχομένως απειλούμενη γλώσσα, ενώ τα Σιβηρικά και τα Κριμαϊκά Ταταρικά θεωρούνταν ως απειλούμενη και σοβαρά απειλούμενη, αντίστοιχα.^[2] Η ανώτερη εκπαίδευση στα Ταταρικά υπάρχει μόνο στο Ταταρστάν, και περιορίζεται σε κλασικές μελέτες. Σε άλλες περιοχές όπου τα Ταταρικά είναι πρωταρχικά ομιλούμενη γλώσσα ο αριθμός των ομιλητών και η ικανότητά τους τείνει να μειωθεί. Τα Ταταρικά είναι δημοφιλή ως γραπτή γλώσσα σε Ταταρόφωνες περιοχές όπου υπάρχουν σχολεία, στα οποία διδάσκονται τα Ταταρικά. Επίσης, τα Ταταρικά είναι η μόνη χρησιμοποιούμενη γλώσσα στις αγροτικές επαρχίες του Ταταρστάν.

Διάλεκτοι

Υπάρχουν τρεις κύριες Ταταρικές διάλεκτοι: η Δυτική (Μισάρ, ταταρικά: Mişär), η Μέση (Καζάν), και η Ανατολική (Σιβηρική). Επίσης, και οι τρεις διάλεκτοι έχουν υποδιαιρέσεις. Επίσης, ο επιστήμονας Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ, έχει συνεισφέρει σημαντικά στη μελέτη της Ταταρικής γλώσσας και των διαλέκτων της, και προσδιορίζεται ως ο ιδρυτής της σύγχρονης Ταταρικής διαλεκτολογικής σχολής.

Γραμματική

Όπως και άλλες Τουρκικές γλώσσες, τα Ταταρικά είναι συγκολλητική γλώσσα.

Κλίση των αντωνυμιών

Προσωπικές αντωνυμίες

Πτώση	Ενικός			Πληθυντικός
Ονομαστική	мин min	син sin	ул ul	без bez	сез sez	алар alar
Γενική	минем minem	синең sineñ	аның anıñ	безнең bezneñ	сезнең sezneñ	аларның alarnıñ
Δοτική	миңа miña	сиңа siña	аңа aña	безгә bezgä	сезгә sezgä	аларга alarğa
Αιτιατική	мине mine	сине sine	аны anı	безне bezne	сезне sezne	аларны alarnı
Τοπική	миндә mindä	синдә sindä	анда anda	бездә bezdä	сездә sezdä	аларда alarda
Αφαιρετική	миннән minnän	синнән sinnän	аннан annan	бездән bezdän	сездән sezdän	алардан alardan

Πτώση	Ενικός		Πληθυντικός
-	"Αυτός"	"εκείνος"	"Αυτά"	"Εκείνα"
Ονομαστική	бу bu	шул şul	болар bolar	шулар şular
Γενική	моның monıñ	шуның şunıñ	боларның bolarnıñ	шуларның şularnıñ
Δοτική	моңа moña	шуңа şuña	боларга bolarğa	шуларга şularğa
Αιτιατική	моны monı	шуны şunı	боларны bolarnı	шуларны şularnı
Τοπική	монда monda	шунда şunda	боларда bolarda	шуларда şularda
Αφαιρετική	моннан monnan	шуннан şunnan	болардан bolardan	шулардан şulardan

Ερωτηματικές αντωνυμίες
Πτώση	Ποιος;	Τι;
Ονομαστική	кем kem	нәрсә närsä
Γενική	кемнең kemneñ	нәрсәнең närsäneñ
Δοτική	кемгә kemgä	нәрсәгә närsägä
Αιτιατική	кемне kemne	нәрсәне närsäne
Τοπική	кемдә kemdä	нәрсәдә närsädä
Αφαιρετική	кемнән kemnän	нәрсәдән närsädän

Σύστημα γραφής

Πριν το 1928, τα Ταταρικά γραφόντουσαν με το αραβικό αλφάβητο.

Στη Σοβιετική Ένωση, μετά το 1928, τα Ταταρικά γράφονταν με ένα λατινικό αλφάβητο που ονομαζόταν Γιαναλίφ.

Το 1939, υιοθετήθηκε το Κυριλλικό αλφάβητο, όπως και σε πολλές άλλες Τουρκικές γλώσσες στη Σοβιετική Ένωση.

Στην Κίνα, οι Τάταροι χρησιμοποιούν ακόμα το Κυριλλικό αλφάβητο.

Το Ταταρικό Κυριλλικό αλφάβητο (η τρέχουσα σειρά των γραμμάτων υιοθετήθηκε το 1997):

А а	Ә ә	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	Җ җ	З з	И и	Й й	К к	Л л	М м
Н н	Ң ң	О о	Ө ө	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ү ү	Ф ф	Х х	Һ һ	Ц ц	Ч ч	Ш ш
Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Το Ταταρικό Λατινικό αλφάβητο, δημιουργήθηκε επίσημα από έναν νόμο που υιοθέτησαν οι Ταταρικές αρχές, αλλά απορρίφθηκε από το Ταταρικό Ανώτατο Δικαστήριο το 2004:

A a	Ə ə	B b	C c	Ç ç	D d	E e	F f
G g	Ğ ğ	H h	I ı	İ i	J j	K k	Q q
L l	M m	N n	Ꞑ ꞑ	O o	Ɵ ɵ	P p	R r
S s	Ş ş	T t	U u	Ü ü	V v	W w	X x
Y y	Z z	’

Λεξιλόγιο

әйе - äye – ναι
юк - yuq – όχι
исәнме (сез)/саумы (сыз) - isänme (sez)/sawmı (sız) – γεια σας
сәлам - sälam – γεια
сау бул (ыгыз)/хуш (ыгыз) - saw bul (ığız)/xuş (ığız) – αντίο
зинһар өчен - zinhar öçen – παρακαλώ
рәхмәт - räxmät – ευχαριστώ
гәфу ит (егез) - ğafu it (egez) – με συγχωρείτε
мин - min – εγώ
син - sin – εσύ
сез - sez – εσάς
ул - ul – αυτός / αυτή / αυτό
без - bez – εμείς
алар - alar – αυτοί
милләт - millät – έθνος
Инглизчә - Inglizçä – Αγγλικά

Δείτε επίσης

Ταταρικό αλφάβητο
Ταταρικό όνομα
Τάταροι

Παραπομπές

↑ [File:Хальфин_Азбука_татарского_языка_1778.pdf Хальфин, Сагит. Азбука татарского языка. — М., 1778. — 52 с.
↑ Wurm, S· Unesco. (2001). Atlas of the world's languages in danger of disappearing. Paris: Unesco Pub.,. ISBN 978-92-3-103798-6.

Περαιτέρω ανάγνωση

Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ (1982). "Φρασεολογικό λεξικό της Ταταρικής γλώσσας" (monograph). Καζάν (Ρωσικά) (Tatar language)
Γκαμπντουλχάι Αχάτοφ (1984). "Ταταρική Διαλεκτολογία" (Βιβλίο για πανεπιστημιακούς φοιτητές). Καζάν. (Ρωσικά) (Tatar language)
Bukharaev, R., & Matthews, D. J. (2000). Historical anthology of Kazan Tatar verse: voices of eternity. Richmond, Surrey: Curzon. ISBN 0-7007-1077-9
PEN (Organization). (1998). Tatar literature today. Kazan: Magarif Publishers.
Poppe, N. N. (1963). Tatar manual: descriptive grammar and texts with a Tatar-English glossary. Bloomington: Indiana University.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Wikipedia

Έκδοση της Βικιπαίδειας στην Ταταρική γλώσσα

Ταταρική γλώσσα στο Curlie (Αγγλικά)
Ταταρική γλώσσα στο Curlie (Ταταρικά), (Ρωσικά)
Ταταρικά λεξιλόγια στο Curlie (Αγγλικά)
Διαδικτυακός κατάλογος στο Curlie (Ταταρικά)
Ιστοσελίδα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Δημοκρατίας του Ταταρστάν

Λεξικά

Διάλογοι

Tatarsko-russkīe razgovory (1850) (Ταταρο-ρωσικοί διάλογοι)

[1] [File:Хальфин_Азбука_татарского_языка_1778.pdf Хальфин, Сагит. Азбука татарского языка. — М., 1778. — 52 с.

[2] Wurm, S· Unesco. (2001). Atlas of the world's languages in danger of disappearing. Paris: Unesco Pub.,. ISBN 978-92-3-103798-6.

[1]

[2]