Арыян V (Ariane V)
Мадэль ракеты ў музеі авіяцыі і космасу, Францыя
Агульныя звесткі
Краіна	Еўрасаюз
Сямейства	Арыян
Прызначэнне	ракета-носьбіт
Распрацоўшчык	ЕАДС (EADS Astrium Space Transportation)
Вытворца	EADS
Асноўныя характарыстыкі
Колькасць ступеней	2
Даўжыня	59 м
Дыяметр	5,4 м
Стартавая маса	777 т
Карысная нагрузка	НАА (т): 16 (G); 21 (ES) ГПА (т): 6,2 (G); 6,95 (G+); 6,1 (GS); 10,5 (ECA).
Гісторыя запускаў
Стан	дзеючая
Месцы запуску	Гвіянскі Касмічны цэнтр (Guiana Space Centre)
Лік запускаў	45
- паспяховых	41 (G: 13, G+: 3, GS: 5, ECA: 19, ES: 1)
- няўдалых	4
Першы запуск	G: 4 чэрвеня 1996 G+: 2 сакавіка 2004 GS: 11 жніўня 2005 ECA: 11 снежня 2002 ES: 9 сакавіка 2008
Паскаральнік (Ступень 0) — P238
Колькасць паскаральнікаў	2 шт.
Маршавы рухавік	ЦПУ
Цяга	659,8 тс (6 470 кН)
Удзельны імпульс	275 с
Час працы	129 с
Першая ступень — H158 Варыянт РН Арыян 5G
Маршавы рухавік	Вулкан
Цяга	113,6 тс (1 114 кН)
Удзельны імпульс	430 с
Час працы	589 с
Гаручае	вадарод
Акісляльнік	кісларод
Першая ступень (Альтэрнатыўная) — H173 Варыянт РН Арыян 5 ECA
Маршавы рухавік	Вулкан 2
Цяга	136,6 тс (1 340 кН)
Удзельны імпульс	431 с
Час працы	650 с
Гаручае	вадарод
Акісляльнік	кісларод
Другая ступень — Варыянт РН Арыян 5G
Маршавы рухавік	Аэстус
Цяга	2,79 тс (27,4 кН)
Удзельны імпульс	324 с
Час працы	1 100 с
Гаручае	Гептыл
Акісляльнік	N2O4
Другая ступень (Альтэрнатыўная) — Варыянт ракеты-носьбіта Арыян 5 ECA
Маршавы рухавік	HM7-B
Цяга	6,6 тс (64,7 кН)
Удзельны імпульс	446 с
Час працы	960 с
Гаручае	вадарод
Акісляльнік	кісларод

«Арыян 5» (фр.: Ariane 5) — еўрапейская ракета-носьбіт сямейства Арыян, прызначана для вываду карыснай нагрузкі на нізкую апорную арбіту (НАА) або геапераходную арбіту (ГПА). Ажыцяўляецца Еўрапейскім касмічным агенцтвам (ЕКА), асноўны падрадчык — European Astrium Space Transportation (EADS). Ракета прасоўваецца на рынку кампаніяй Арыянспейс. Запускі адбываюцца з касмадрома Куру ва Французскай Гвіяне. РН «Арыян 5» з'яўляецца асноўнай ракетай-носьбітам ЕКА і застанецца такі прынамсі да 2015 года. Толькі за перыяд 1995—2007 гг., Арыянспейс размясціла заказы на 99 РН у EADS, было зроблена 43 запускі, з якіх 39 паспяховых.^[1]

Распрацоўка «Арыян 5» заняла 10 гадоў, каштавала 7 млрд долараў ЗША і прызначалася для замены ракеты-носьбіта ЕКА «Арыян-4». Першапачаткова існавалі планы выкарыстоўваць яе для запускаў пілатуемага карабля «Гермес», аднак гэты праект быў адменены і цяпер «Арыян 5» ужываецца толькі ў непілатуемым варыянце. Выкарыстанне розных варыянтаў кантэйнераў карыснай нагрузкі дазваляе адначасовы запуск дзвюх-трох спадарожнікаў і размяшчэнне да васьмі мікраспадарожнікаў.^[2] Ракета-носьбіт выкарыстоўваецца для забеспячэння Міжнароднай касмічнай станцыі (МКС) з дапамогай грузавых караблёў (гл. АГК «Жуль Верн»).

Параўнальныя ракеты-носьбіты: «Пратон-М», «Ангара А5», «Дэльта IV», «Атлас V», «Вялікі паход 5», GSLV Mk.III, «Фалькон 9», H-IIB.

• Еўрапейскае касмічнае агенцтва
• Арыянспейс
• EADS

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Арыян-5
• Ariane launches page on LyngSat
• ESA description of the Ariane 5
• Ariane 5 technical notes Архівавана 10 чэрвеня 2008., Арыянспейс
• (англ.) Arianespace: Ariane 5 Архівавана 4 лістапада 2007.
• (англ.) Actually Launch on Arianespace Homepage Архівавана 30 ліпеня 2008.
• (англ.) The last and the next Launch
• BBC News report on the (delayed) successful launch of the Ariane 5 ECA flight, 16 лістапада, 2005 г
• Vinci Engine development Архівавана 31 студзеня 2009.
• Watch an Ariane 5 launch Архівавана 12 верасня 2009. (webcast begins 20 mins before launch).
• Ariane 5 rocket explodes